مجله خبری تشریفات

گنبد باشکوه، مناره های مجلـل، ایـوان هـای بلند، گـچ بـری تشریفات مشهد هـای بی بدیل و ساختار آن نشانگر شایسته ترین مدل معماری اسلامی و هنرمنـدی عـصر سلجوقی و صفوی میباشد.
درها و سردرهای مسجد جامع قزوین در سده هفتم ه.ق درهای زیادی داشت، البته بعداز حمله مغول، تا عصر صفویه از اوضاع مسجد و درهای آن اگاهی صحت در چنگ وجود ندارد.
مسجد جامع قزوین در مشرق دارنده دو در داخل هم و در شمال غرب درب دیگری دارااست.
درب شرقی که مقابل خیابان شهدا واقع گردیده است، سردری باشکوه و مجلل داراست که مؤسس آن ناشناخته میباشد، چون کتیبه آن ریخته گردیده و تنها یک سطر آن باقیمانده میباشد که خوانده میشود«برکاری کیخسرو غلام خاصه شریفه، به اتمام رسید.»
تراس مسجد به صورت مربع مستطیل، درازای آن از شرق به غرب بوده و مساحت آن متجاوز از چهار هزار متر میباشد.
در چهار جهت ایوان مسجد جامع قزوین ، چهار تراس مرتفـع قـرار داراست.
ایـوان جنوبی مسجد جامع قزوین از سایر تراس ها رفیعتر میباشد.
دو مناره قشنگ در دو طرف حیاط شـمالی، سـر بـه افق کشیده میباشد.
دو گوشواره دو طرف تراس جنوبی جای‌دارد که طاقهای اشکوب نخستین را با خشت ساخته اند، از نصفه بـه بـالای آن را جـای پنجره ای گذارده و روی آن را سپید کرده اند.
در دو سوی هر حیاط مسجد جامع قزوین ، دو رواق زمان بر می‌باشد که هر رواق بـه نـام امـام جماعت یا این که پیش نمازی بود که سالها در آنجا نماز می گذاشت.
بین رواقهای جنوبی، دو صفه می باشد، یکی‌از به نـام طـاق هـارونی که بنای آن منسوب به هارون الرشید میباشد و دیگری که طاق احمدیه یا این که طاق حلاج اسم دارااست.
مسجد جامع قزوین چهـار ایـوان داراست.

مسجد در جمهوری اسلامی ایران به مکانی اطلاق تشریفات مشهد میگردد که مسلمان ها در آن مهم ترین عبادات خودشان را به مکان میاورند. ولی این کلمه در معنای محل سجده میباشد، مسجد کانون تجلی نام و نشان معنوی مسلمان‌ها و مرجع و هواخواهی توکل آن‌ها، از مجال صدر اسلام بوده میباشد. مساجد اهل ایران مهم‌ترین عنصر شهری معماری و راءس تبلور بهتر ترین گونه های، نوآوری، سلیقه، و ذوق وسلیقه معماران مسلمان بوده میباشد.

مسجد در کشور ایران تحت عنوان عبادتگاه رهروان اسلام در طی اعصار از دگرگونی و پویایی خاصی در کالبد و محتوی منتفع بوده میباشد. این دستور از طرفی ریشه در شم پرستش جان دار در فطرت آدمی داشته، از جنبه دیگر احساس زیبایی دوستی را با خویش همپا نموده است. تجلی زیبایی دوستی در هنر نمایی بشر ها بروز کرده و این خویش در سرویس شم کار کشته پرستش، ادله پرداختن به گران بها ترین تجلیات هنر در عبادتگاه بوده میباشد.

مسجد تاریخی و مساجد جامع به صورت انقطاع، بنای مذهبی مهم اسلامی میباشد که والاترین کارکرد آن، عبادت جمعی میباشد. مسجد اهل ایران تحت عنوان کانون عبادی، اجتماعی و فرهنگی ، نام و نشان دیرپایی داراست که هیچوقت نمی تواند از ساختار اجتماعی و شهری آن مستقل گردد. سلسله مراتب هیبت و نوع مساجد کشور‌ایران از پیوستگی کالبدی طلاق ناپذیری برخوردارند.

نقطع ی عطف اعتلا و شکوفایی هنر معماری اهل ایران اسلامی را میتوان در ایجاد کرد مسجد در کشور‌ایران کاوش کرد. مساجد اهل ایران جامع اکثر اوقات، عمری زمانبر داشته و تحولات فراوانی به خویش چشم میباشد. مسجد اهل ایران هر روز رنگی جدید پذیرفته اند و از هر زمان یادگاری دارا‌هستند. به همین عامل، کمتر مسجد کاملی یافته می گردد که فقط وابسته به یک عصر تاریخی باشد.

با بسط اسلام در کشور ایران در سده های در آغاز در اکثری از شهرها روستاها مسجد های چندی ساخته شد، در واقع الگوی بنیادی مسجد در کشور ایران به عبارتی مسجد رسول اسلام(ص) بود که به دست وی در مدینه ساخته شد.

مساجد جمهوری اسلامی ایران با شبستان ستوندار، گرداگرد تراس مرکزی که شبستان رو به قبله آن بزرگتر بود. مانند مسجد جمعه فهرج، نایین اصفهان، تاریخانه دامغان، بعد از آن در نحوه رازی و در زمانه سلجوقیان مسجد ها به طرز ی چهار ایوانی ساخته شدند برخی مساجد شبستانی نیز به چهار ایوانی دگرگون شدند .

اندام های بنیادی مسجد اهل ایران در مهرازی کشور‌ایران نیز از آن پس منزلت خویش را یافتند: گنبد منزل، ایوانی در پشت آن، تراس در آیگاه، شبستان ردیف دار، گلدسته، میانسرا و … این اندام ها جدید پدید نیامده بودند و هر مورد پیشنه کهنی در مهرازی قبل از اسلام داشتند با این همگی گرد داخل شدن وسازمان دهی آن ها گرد اگرد یک میانسرا انجنان که تمامی ی اندام ها رو به سوی قبله داشته باشند، آفرینشی در مهرازی می بایست بشمار آید. در راه‌های بعداز آن، آذری و اصفهانی در اندام های مسجد اهل ایران تحول چندان پدید نیامد، گرچه آرایه های جدید ای بدان افزوده شد.

حرم امامزاده احمد و حوا خاتون در روستای تشریفات مشهد موت آباد، ۱۲ کیلومتری شمال شهر اراک قراردارد. ساختمان مقبره امامزاده احمد و حوا خاتون ، بنایی خوشگل، دیرین و ارثیه از زمان صفویه میباشد که بافت مهم خویش را مراقبت کرده و با وجود تعمیراتی که در آن انجام یافته، از میان نرفته میباشد. بقاع امامزاده احمد و حوا خاتون ، متشکل از دو بخش میباشد. بخش ابتدا، مقبره امامزاده حوّا خاتون میباشد که گنبد آن معدود خیز و یک پوش میباشد. و فضای دوم، مرتبط با شاهزاده احمد میباشد که گنبد آن مخروطی بلند ۱۲ شکاف دو پوش میباشد و روی آجرهای آن تزیینات ترصیع کاری به‏ شکل نقوش هندسی با کاشی‏ های فیروزه‏ای و لاجوردی و سپید رنگ به‏ شغل رفته میباشد. موت آباد یکی مرکزها سابق در بافت قدیم فراهان محسوب می‌شود و مقبره امامزاده احمد و حوا خاتون اثری میباشد از قبل های به دور که به حیث میرسد مرتبط با سال های ۴۰۰ و ۵۰۰ ه. ق است
در سال ۱۳۸۴ هـ . ش بوسیله ردیف آهنی، گنبد حرم استحکام یافته میباشد. در فضای تحت گنبد، ازاره سنگی جای‌دارد ودر نصیب پایین گنبد شمسه‏ای به رنگ قهوه‏ ای، زردرنگ و آبی رنگ نقش شده و بدور گنبد، نقش‏های دایره‏ای و در نزدیکی با رنگ‏ های آبی رنگ و زرد رنگ تزیین شد‌ه‌است.

دیرین‏ ترین سنگ نوشته روی دیوار مقبره، متعلّق به قرن ششم هجری میباشد. اتاق آرامگاهی بقاع به‏ شکل هشت‏ ضلعی و دارنده یک فضای چهار صفه‏ ای میباشد که دارنده چهار طاق بسیار عمیق میباشد. ایوان مهم و گذر بقاع از جانب جنوب میباشد و دو اتاق خواجه نشین متعلّق به عصر قاجاریّه به آن افزوده گردیده است. فرصت تشکیل داد این سازه را فی مابین سال‏ های ۶۷۰ و ۶۸۰ هـ . ق تقریب زده‏ اند؛ ولی روی یکی‌از سنگ نوشته‏ ها تاریخ ۴۸۷ هـ . ق تصویب میباشد. کنار بقاع، مسجد نسبتاً بزرگی جای دارد که دارنده خشت کاری و با کاشی‏ های فیروزه‏ای ترصیع بندی گردیده‌است.
در قبل روی قبر، صندوق چوبی نفیسی قرار داشت که در تاثیر افتادن شمع و حریق دریافت کردن آن نابود شد و حدود پنجاه سال گذشته، بارگاه فلزی مشبّکی با نقوش هندسی درست شده و روی مرقد نصب بود که در سالیان اخیر مکان آن را با بارگاه طلایی رنگ عوض نموده‏اند.
درباره شخصیت مدفون درین مقبره، کتیبه‏ ای بر بالای مسجد نصب میباشد که امامزاده حوّا خاتون را دختر امام جواد ‰ و شاهزاده احمد را از فرزندان امام موسی بن جعفر ‰ معرفی می‏ نماید. روحانی کمال الدین فراهانی به استناد کتاب بحرالانساب، نسب این دو بزرگوار را اینگونه می‏ نویسد: «احمد بن ابراهیم بن موسی بن امام محمّد التقی الجواد ‰ » و امامزاده حواخاتون را خواهر او خاطر می‏ نماید. متأسفانه، این داعیه منشأ صحیحی ندارد؛ چون حضرت موسی المبرقع بن امام جواد ‰ فرزندی به اسم ابراهیم نداشته تا از وی احمد به وجود آید. این احتمال که تعدادی واسطه از خودکار افتاده باشد، بعید وجود ندارد.

در کتابهاي دعا و زيارت آداب مسجد کوفه را در ادامه آداب تشریفات مشهد خود شهر کوفه بيان مي کنند؛ به این دلیل‌که از سرزمين کوفه به عنوان حرم اميرالمؤمنين(ع) ياد شد‌ه‌است و براي ورود به آن، نظير بقعه پيامبراکرم(ص) آدابي مشخص و معلوم شد‌ه‌است. در هر موقتا چنين وارد شده است که وقتي به سوي مسجد کوفه عازم شدي در هم اکنون رفتن اللَّه اکبر و لااله الااللَّه و الحمداللَّه و سبحان اللَّه مي گويي بعد که به مسجد رسيدي در کنار در دارای شهرت به باب الفيل13 بايست اينگونه سلام بده. السلام علي پیامبر اللَّه، السلام علي اميرالمؤمنين و رحمةاللَّه و برکاته و منتهي مشاهده و موضع مجلسه و رده حکمته... و انت وليّي و سيّدي و وسيلتي في الدنيا و الآخرة.

سپس باطن مسجد شو و بگو: اللَّه اکبر (سه سکو) هذا مقام العائذ باللَّه و بمحمّد و بولاية أميرالمؤمنين وألأئمة المهديين الصادقين... وحجةاللَّه علي خلقه.

بعد از آن برو به طرف ستون چهارم نزديک باب الانماط که روبروي ستون پنجم و به ستون حضرت ابراهيم(ع) دارای اسم و رسم می‌باشد و چهار رکعت نماز بخوان به اين ترتيب که دو رکعت آن را با ثنا و سوره »قل هواللَّه« و دو رکعت ديگر را با ثنا و سوره قدر14. وقتي نماز را به پايان بردي تسبيحات حضرت زهرا(ع) را ذکر و آنگاه اين گونه سلام کن:

السلام علي عباداللَّه الصالحين الراشدين، الذين أذهب اللَّه عنهم الرجس و طّهرهم تطهيراً و جعلهم أنبياء مرسلين و حجة علي الخلق أجمعين و سلام علي المرسلين والحمداللَّه رب العالمين و لک تقدير العزيز العليم. و هفت جايگاه بگو: سلام علي نوح في العالمين. آنگاه بگو: نحن علي وصيتک يا وليّ المؤمنين التي أوصيت بهاذريتک من المرسلين... الحمداللَّه علي ماهدانا.

آن گاه به نزديک »دکة القضا« رفته در آنجا دو رکعت نماز مي خواني در اين نماز بعد از ثنا در قرائت سوره مختار هستي هر يک از سوره هاي قرآن را که در آن آيه سجده نيست مي تواني بخواني. پس از اين نماز هم وقتي تسبيحات حضرت زهرا(ع) را ذکر کردي آنگاه چنين بگو:

يا مالکي و مملکّي و متغمدي بالنعم الجسام... برحمتک يا أرحم الراحمين.

با تمرکز به کامل بودن ایفا و آداب مسجد کوفه در اينجا به همين مقدار بسنده مي کنيم و طرفداران را به مفاتيح الجنان و کتابهايي که در زمينه آداب و اجرا عتبات عاليات مندرج برگشت مي دهيم.

میان میدان های مشهور جمهوری اسلامی ایران به میدان های تشریفات مشهد محله ای می قدرت اشاره نمود که در راءس محلات قرار داشتند و به دو صورت راسته و گذرگاه و یا این که به طور میدانچه در محل تقاطع تعدادی منش یا این که در کنار راه و روش بودند

میدان های ارتباطی
این میدانها که به توکل نیز مشهور بودند، به غیر از میدانهای برون شهری و بخش اعظمی از میدانهای نظامی و تجاری بقیه میدانها نیز کمابیش از جنبه ی ارتباطی بهره مند بودند و اکثر وقت ها در محل تقاطع با کنار روش های اساسی شهری قرار داشتند.

لینک ارگانیک میدان های دارای اسم و رسم کشور‌ایران با بقیه فضاها و موادسازنده شهری پژوهش بعضا از مختصات میدانها در‌این نوشتار به منجر کارکرد ارتباطی آن ها تحت عنوان یک کامل ارتباطی و شهری جاری ساختن می‌گیرد، البته همان طور که بازارها در کنار کارکرد ارتباطی، دارنده کارکردهای اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی نیز بودند، بیشتر میدانها هم در کنار کارکرد و نقش ارتباطی، موضوع و فضایی برای ایفا بعضا از فعالیتهای اساسی اجتماعی و شهری بودند ، که‌این دستور نظم هندسی را در بافت میدان ساخت و ساز می‌کرد.
با رسیدگی سیر دگرگونی میدان های پر اسم و رسم کشور‌ایران به‌این سود می رسیم در قبلی شهرها یک مرکزیت به اسم میدان داشته اند، البته کم کم و با گذر فرصت این میدان ها جزئی از بافت شهری گردیده اند و الگوهای شعاعی به فضای فضا میدان داده اند. معماری میدان با دقت به پیاده سازی خیابانهای منظم و خطی به یک دیگر وصل گردیده اند انجام یافته میباشد. در میدانهای کنونی شاهد روءیت کرد و منظره گشوده در نزدیکی میدانها هستیم، کارایی و کاربری میادین در گذر فرصت تغییر و تحول مهم پیدا کرد و از یک الگوی رفتاری فرهنگی اجتماعی به یک الگوی ترافیکی تبدیل شد.

مسجد لطف الله یکی‌از مسجدهای تاریخی کشور‌ایران تشریفات مشهد و شناخته گردیده شهر اصفهان میباشد که در روزگار صفویه سازه شد‌ه‌است. این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش دنیا و مقابل عمارت خوب قاپو و در همسایگی مسجد امام واقع گردیده است و شاهکاری از معماری و کاشی کاری قرن یازدهم هجری و تاثیر تصویب‌ گردیده در فهرست اثر ها ملی کشور‌ایران میباشد.

تاریخچه مسجد روضه خوان لطف الله
تشکیل داد مسجد روحانی لطف الله در سال ۱۰۱۱ هجری قمری به امر پادشاه عباس اولیه و به منظـور تجلیل از منزلت روضه خوان لطف الله استارت شد و بعداز ۱۸ سال عملیات ساختمانی و تزئینات آن در سال ۱۰۲۸ هجری قمری به آخر رسید. ابعاد مسجد لطف الله به اسم ملا فتح الله شناخته شد و آنگاه از آنجایی که به مجتهد اعلم یا این که مرجع پیروی، صدر یا این که صدرالعلما گفته می‌شد به اسم مسجد صدر پر اسم و رسم شوید ولی امروزه به به عبارتی اسم نخستین خویش شناخته می‌شود.

روضه خوان لطف الله که بود؟
وی نیز مثل روحانی بهایی و چندین دیگر از علما از جبل ادله لبنان به دعوت پاد شاه عباس یکم به جمهوری اسلامی ایران آمد و پیش از سکونت در اصفهان، در مشهد و قزوین معاش کرده بود. از آنجایی که حکومت صفوی بسیار مذهبی بود به شدت علمای شیعی را تکریم می کردند. نتیجتا مسجد روحانی لطف الله تحت عنوان محلی برای درس دادن روحانی ساخته شد. از طرفی روضه خوان لطف الله بابا زن پاد شاه عباس هم بود.

روی کتیبه ای در جداره روبه روی حرم تاریخ ۱۳۳۵ هـ ش تشریفات مشهد درج شده میباشد. منزل همسایه ضلع شمالی حرم نیز سابق اند و بیش تر از هفتاد سال عمر دارااست. بیشتر ابنیه محیط مسکونی و کهن میباشد و ارکان و فضاهای نفیس اکثری، از نگاه معماری، در آن ها مشاهده میشود. هرچند دخل و تصریفات، تخریب کردن ها و مرمت های بسیار موجب تغییر تحول بافت کهن محل گردیده‌است.
از تاریخ تشکیل داد بنای نخستین مقبره حدود هزار و دویست سال می گذرد. تا پیش از سال ۱۳۵۱هـ ش حرم هفت دختران صرفا یک زیرزمین بود. در سال ۱۳۵۱ هـ ش، بقاع مرمت می گردد؛ چنان که در کتیبه ای در نمای مهم مقبره آمده میباشد: در سال ۱۳۵۱هـ ش/ ۱۳۹۳هـ ق به کارایی و اهتمام مرحوم حاج سید مصطفی نجات، و تصدی پزشک معالج امتحان، نائب رئیس در آغاز وزیر و سرپرست اوقاف، سازه شکل اتمام پذیرفته میباشد. همانگونه که بدیهی میباشد درین کتیبه اشاره نشده که در تاریخ نام برده کدام بخش سازه ساخته یا این که بازسازی شد‌ه‌است. البته با دقت به ظواهر و بنا سازه به لحاظ می‌رسد که در‌این تاریخ، بنای دیرین ویران و بنای فعلی به مکان آن تاسیس شده است.

بالای در ورودی نیز ظاهراً آیاتی تعدادی از سوره «انا فتحنا» به خط ثلث درج شده بود که به هم خورده و اشعار تحت به خط نستعلیق روی آجر کاشی سپید در کناره لوحه بالای در جان دار بوده میباشد:
«سادات اشرفند، بود قدرشان جلی آل پیمبرند و جگر کناره علی
بر رویشان لحاظ نکن از روی جاهلی الصالحون لله و الصالحون لی
در بارگهت ستاده جبریل امین جاروب درت زگیسوی حورالعین»
(مصطفوی، تیم مقاله ها باستان شناسی، ص ۴۰۵؛ بلاغی، ص ۱۶) ولی در حال حاضر اثری از این کتیبه چشم نمی‌شود.

میـدان مـشـق طهران طهران یـادگار زمان قاجار تشریفات مشهد اسـت. این میدان در صدر با غرض یادگرفتن، تمرین و رژه نظامیان، در سال ۱۲۱۲ ه.ش در زمان فتحعلی پاد شاه قاجار بنیاد نهاده شد. وجه تسمیه آن، به جهت سوابق مشق و فراگیری نظامیان بوده میباشد.

این میدان از قبلی تابحال تغییرات متعددی را در خویش چشم میباشد. امروزه میدان مشق بیشتر با ابنیه و بناهای تاریخی و فرهنگی شناخته میگردد تا با کارکرد قدیمی و نظامی آن.

در واقع امروزه هیچ تصویری از عصر قاجاری و ناصری آن در اختیار نبوده و اکثر زمان ها ابنیه و نماهای زمان پهلوی آن معرف نام و نشان تاریخی و ارثیه فرهنگی شهر به حساب آورده می شود. این ابنیه ها مشمول: ساختمان وزارت کارها خارجه، ساختمان اداره پست، ساختمان موزه جمهوری اسلامی ایران باستان، ساختمان کتابخانه ملی و غیره میباشد.

خصوصیت های بناها و کاربری های میـدان مـشـق (گلشن ملی)
میـدان مـشـق طهران که محل سربازخانه مرکزی در آن واقع بوده و نظامیان در آن مشق نظام یا این که تمرینات نظامی اجرا می دادند، از شمال به خیابان سوم اسفند ، از جنوب به خیابان گلشن فرمان روا ، سپه و درمان گاه منتهی می‌شود.
مساحت میدان مشق ۱۶۱۸۸۰ مترمربع بررسی شـده میباشد
گلشن سلطان در سال ۱۳۰۷ شمسی ساخته شد و در سال ۱۳۱۲ با تاسیس ساختمانهای وزارت کارها خارجه و موزه جمهوری اسلامی ایران باستان ، فقـط اسم آن بر حوزه‌ ما‌نده که تاکنون به اسم آن گلشن نامیده میشود.
ساختمانها و بناهـای میـدان مـشـق به مانند بیشتر ساختمان های هم زمان خویش از مدل ویژه ای تقلید می کردند

مسجد ساوه از دیرین ترین مساجد جمهوری اسلامی ایران تشریفات مشهد در شهر ساوه میباشد و طی زمان های متفاوت بوسیله هنرمندان اهل ایران تزئین و تجدید بنا شـده اسـت به گونه ای که تجدید بنا های انجام یافته موجب گردیده اثری از بنای اول مسجد در زمان کنونی باقی نماند.
ویژگی این بنای تاریخی-مذهبی آن میباشد که نمودهایی از سه بازه زمانی تاریخی (پیش از اسلام، قرنها نخستین اسلامی و زمان صفوی) در آن چشم می شـود. آثـار و بقایای جان دار بیان کنده این میباشد که جای مسجد فعلی در زمانه جمهوری اسلامی ایران باستان، آتشکده بوده و در زمان اسلامی تبدیل به مسجد گردیده‌است.

در دو کناره ضلع جنوبی مسجد ساوه، ساختمانی میباشد خشتی و گلی به صورت نشانه بعلاوه، (متقاطع) که از وجود آتشکده در دوران قبل از اسلام حکایت دارااست. تا به درحال حاضر به صورت ظریف تاریخ بنای مسجد جامع ساوه گزینش نشده، البته کهن ترین شیء که در این شرکت پیدا گردیده، کتیبه هایی میباشد که در سده ۴ هجـری قمـری مندرج اند.

بدین ترتیب مسجد ساوه دست کم ۱۰۰۰ سال عمر دارااست. مسجد جامع ساوه در زمان تاریخ تغییرات متعددی کرده؛ گنبدخانه مسجد که از دیرین ترین بخشهای آن میباشد، سده های چهارم و پنجم در ضـلع جنـوبـی بنـا گردیده، مناره مسجد وابسته به سده ششم میباشد و حیاط غربی در سده هشتم ایجاد شده است.

تشکیل آرامگاه در کشور‌ایران و همان بافت یک سری تشریفات مشهد بنیادی این آرامگاه ها را نمی قدرت تیجه دو برهان اصلی دانست:
۱- عکس العملی در مقابل نهی آزار دهنده ایجاد کرد حرم از سوی آیین اسلام

۲- کارایی برای گرامی داشتن وظایف مذهبی، آن هم در عین در نظر نگرفتن آن‌ها.

با اعتنا بدین لحاظ، معمول ترین نحوه برای رویارویی با نهی اسلامی ایجاد کرد بقاع، این بود که یک آرامگاه دارای اسم و رسم را بخشی از یک مجتمع همگانی جلوه دهند. با این عمل آرامگاه به صورت مؤثری رنگ تقدس به خویش می گرفت که‌این تقدس نشات گرفته از بناهای فرعی همسایه آن مانند مسجد، مکتب، رباط و … بود.
قابل ذکر میباشد که مبنی بر منابع اسلامی آدم بعداز مرگ نیز میتواند با به مکان گذاشتن بناهای عام المنفعه و همان باقيات الصالحات، اجر و آمرزش روان و ابدی بخش خویش نماید، به این ترتیب درنظر عده ای که مشتاق جاوید ساختن اسم خویش بودند و درعین درحال حاضر می خواستند دینداری خود را آرم دهند و یا این که با کمپانی در شغل های نه، کفاره گناهان خویش را بپردازند، تاسیس اینگونه بناهایی در نزدیکی بقعه شان، شایسته ترین طریق ممکن برای نیل به اهدافشان به شمار می‌رفت.
در شرایطی که چه ممکن میباشد این عقیده در تشکیل تیم های آرامگاهی بخصوص در نوع سیاسی و غیر مذهبی آن تا حدودی مصداق داشته باشد البته به لحاظ نمی‌رسد که دلایل فوق به تنهایی سبب ساز به تشکیل داد این شرکت ها گردیده باشد و برخی دست اندرکاران تاریخی و عرفانی دیگر میبایست نقش اساسی تری در این باره جاری ساختن کرده باشند.
قضیه های تکوین معماری آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران
در دوران قبل از اسلام، هیچ نوع نماد مهمی از اثرها آرامگاه مشهور که غیر وابسته سازه گردیده باشد، نیست.

آرامگاه دارای شهرت کورش در پاسارگاد استثنایی میباشد. به‌این روش، وقتی که اسلام به کشور‌ایران آمد هیچ سنت آرامگاهی وجود نداشت تا الهام نصیب تمایل مسلمان‌ها برای تاسیس اینگونه بناهایی باشد. خیر فقط فقدان فیزیکی این مثال های معمولی معماری حایل شیوه توسعه و گسترش ساختمان های آرامگاهی میشد. بلکه اسلام بنیادی دقیقا از هر سیرتکامل یادگاری قانونی برای مردگان روگردان بود.

نبی اسلام، حضرت محمد (ص)، خویش توصیه کرده بود که گور ها هم سطح زمین باشند، آسانی ای که نبی به مومنان سفارش می کردند، هم طرف اعراب و هم از جانب ایرانیان رعایت نشد.

آرامگاه که عملی تماما شیعه وار میباشد، از سنت دیرپای اسلامی که طبق آن مکانی می توانست تحت عنوان مسجد گزینه به کارگیری قرار گیرد. این‌راه ترسیم تا حدی با رواج اسلام در ارتباط جهاد رابطه دارااست. در کشور ایران فعالترین مرز با دنیا بی دینی، سوای زیرا و چرا در شمال شرقی در زمان آسیای مرکزی قرار داشت. دقیقا در همین جا، بیشترین آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران یافت میشود.

از سده سوم هجری هیچ نوعی از آرامگاه در کشور‌ایران، که بتوان تاریخ معینی را بر آن نسبت اعطا کرد باقی نمانده میباشد، به نظریه بعضا تحقیق گران، آرامگاه های مطهر امام رضا (ع) ، حضرت معصومه (س) ، حضرت عبدالعظیم (ع) و آرامگاه آستانه اشرفیه (گیلان) اولیه آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران را ارائه می کنند، شاید بتوان تدفين هارون الرشید در خراسان را جزء مثال های آغازین سنت آرامگاه سازی در کشور‌ایران قلمداد نمود و ذیل بنای کوچکی برای شکل گیری بنای آرامگاه امام رضا ( ع ) به شمار آورد، لیکن بیشتر دانشمندان آرامگاه امیر سامانی را در بخارا را اولیه بنای حقیقی آرامگاهی در پهناور تمدن اهل ایران به شمار می آوردند.

بعضی از دانشمندان، اولیه آرامگاه اسلامی را قبه الصلبیه، آرامگاه مامان خليفه المنتصر عباسی در سامرا منتسب به نصفه دوم قرن دوم هجری معرفی می نمایند.