مجله خبری تشریفات

مرقد و زیارتگاه امامزاده بی‌بی حکیمه خاتون(س) دختر تشریفات مشهد بلافصل امام هفتم موسی‌بن‌کاظم(ع) در ۸۱ کیلومتری و جنوب گچساران در ضلع شرقی روستای بی‌بی حکیمه از توابع و روستاهای این شهرستان، حد فاصل بندر گناوه به راس گچساران (دوگنبدان) فی مابین تنگه‌ای والا و وقت گیر قرار گرفته میباشد.

این مرقد مقدس در فضایی به طور تقریب دایره‌ای صورت قرار گرفته میباشد که اساسا فضایی گشوده و طبیعی بوده که در عمق کوهستانی صعب ‌العبور و اختصاصی ساخته شده است به سیرتکامل‌ای که سقف آن به صورت ناهمواری سنگ‌تراشی گردیده و دیواره‌های آن با سیمان زبره‌کاری گردیده‌است.

آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) دقیقا در نقطه مرکزی و میانه دایره قرار نگرفته و بیشتر به سمت شمال رفته میباشد که در کنار این آرامگاه، قبر دیگری وجود دارااست که بر پایه ی احادیث دارای اعتبار این محل به گل‌گل خاتون کنیز با نجابت و با مسئولیت بی‌بی حکیمه (س) میباشد.

ارتفاع طول آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) از کف تا سقف بیشتراز ۱۰ متر و مساحت فضای بقاع افزون بر ۴۲۰ متر مربع بوده و از کف بقاع تا کف ساختمان مهم که به در ورودی بقاع منتهی می گردد دارنده ۱۲ پله منتهی به ورودی راهرو و فی مابین دو رده مردانه و زنانه میباشد.

در اطراف آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) درب کوچکی به اسم«باب‌المراد» وجود داراست که به احادیث مختلف ورودی غاری بوده که بی‌بی حکیمه (س) به هم پا کنیز خویش در آن امان گرفته و از دست معاندان مخفی گردیده بودند.

مرقد مطهر بی‌بی حکیمه (س) دختر بلافصل امام موسی کاظم(ع) یکی‌از پرآوازه‌ترین و امامزاده‌های استانهای جنوبی بوده که همگی ساله پذیرای زائران بسیار متعددی از استانهای جنوبی و کشورهای حوزه خلیج عجم و شیعه‌نشین به عنوان مثال کویت، بحرین، امارات، قطر و دیگر کشورهای عربی به عنوان مثال لبنان، عراق، ایالات متحده عربی و سوریه میباشد.

در مسئله عزیمت این امامزاده به جمهوری اسلامی ایران روایاتی زیادی نقل گردیده است به عنوان مثال این‌که نزدیک به یکسال بعداز مهاجرت حضرت معصومه (س) به کشور‌ایران ، گروهی از خانواده وی به سرپرستی احمد بن موسی (ع) به قصد زیارت امام رضا (ع) (از رویکرد ارجان به شیراز ) به سمت جمهوری اسلامی ایران تکان می‌نمایند به عنوان مثال کسانی که در‌این مهاجرت حضور داشتند می‌قدرت به « حسین موسی » و « محمد بن موسی » و « حکیمه » که هر سه از فرزندان امام هفتم بودند اشاره نمود که با عبور از شهر باستین وارد شهر متروکه میشان که تنگه‌ای پهناور و امن داشته می گردند و آن گاه در جای کنونی سکنی می‌گزینند.

بنای امامزاده عبدالله روستای کندر کرج که از تشریفات مشهد روستاهای دهستان آدران در مبنا کرج – چالوس است ، در فهرست اثرها تاریخی ملی کشور‌ایران قرار گرفت. این تاثیر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شماره تصویب ۲۵۳۷۷ به‌ تیتر یک کدام از اثرها ملی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده میباشد با تصویب این تاثیر تاریخی که به زمان صفویه مربوط می‌گردد، شمار بناهای تاریخی تصویب گردیده کرج در فهرست اثرها ملی به ۵۴ تاثیر ارتقا یافت.
نسب این امامزاده به امام موسی بن جعفر کاظم (ع) میرسد و نقشه معماری این امامزاده گرد و مدور میباشد که مصالح به عمل رفته در آن نیز سنگ میباشد ولی در نمای بیرونی گنبد به خیال شرایط جغرافیایی حیطه، از شیروانی مصرف شده میباشد. امامزاده عبدالله طاهر روستای کندر کرج در دور و اطراف آرامستان به حجم یک هزار و ۱۷۴ متر مربع در راءس روستا قرار گرفته که مساحت خویش ساختمان حرم، ۹۰ متر مربع میباشد.

درین امام‌زاده سنگ قبرهای تاریخی و دارنده نقش‌های حک گردیده درباره‌ی با فعالیت متوفی، جنسیت و… چشم میشود. معماری تاریخی این امامزاده مشتمل بر معماری هشت وجهی و منتظم و از سه جناح شمالی، شرقی و جنوبی مدخل ورودی داراست. نقشه معماری این امامزاده گرد و مدور میباشد که مصالح به فعالیت رفته در آن نیز سنگ میباشد ولی در نمای بیرونی گنبد به خیال شرایط جغرافیایی حیطه، از شیروانی مصرف شده میباشد.

در‌این مقبره متبرکه به دوتن از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) آرمیده‌اند. عمر نخستین این سازه به طور همزمان با زمان صفوی بوده البته ساختمان فعلی مشمول اتاق کوچکی میباشد که ایوانی، قسمت جنوبی و غربی آن را فراگرفته میباشد .حرم سازه در محوطه محدود گورستان روستای کندر جای دارد.محوطه باستانی رزکان تازه مرتبط با هزاره نخستین پیش از به دنیا آمدن مسیح نیز که در آن آرامگاه باستانی یافت گردیده بود، بزودی در فهرست اثرها ملی قرار خواهد گرفت. شهرستان کرج مجموعاَ دارنده ۱۱۵ تاثیر، محوطه و بنای تاریخی میباشد که حدود نیمی از آنان در فهرست اثر ها ملی به تصویب رسیده میباشد.

به

امامزاده بی بی سکینه (ع) صفادشت از تشریفات مشهد اماکن زیارتی نصیب ملارد میباشد که اشخاص متعددی برای زیارت به‌این جای مذهبی میروند .درباره روش درگذشت بی بی سکینه در کتاب ها کنزالانساب و همینطور در کتاب بحرالانساب آمده میباشد که: فرزندان امام موسی کاظم (علیهم السلام) عبدالرحمن، زید، سلیمان، حمزه و سکینه خاتون در ولایت زهر آب افتادند، عبدالرحمن و زید را در پلنگ آباد و سلیمان را کوشک آباد و سکینه خاتون بنت امام موسی کاظم (علیهم السلام) را در شهر آباد شهید کردند، خارجیان مرد آباد از عقب آمدند، در شهر آباد چشمه ای بود لبریز آب که حضرت سکینه خاتون خویش را در اواسط آب افکند و غایب شد. حرم ای در آنجا ساخته شد و آن را مزار هزارخانی نهادند. (کتاب بحرالرحاب، ص۵۶۹)

نسب امامزاده بی بی سکینه در کتاب بحرالحرحاب، ص ۵۶۹ فرزند امام موسی بن جعفر (علیه السلام) و خواهر بلندمرتبه حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) میباشد.

یکی‌از مصفاترین زیارتگاههای حومه شهرستان شهریار، حرم متبرکه امامزاده بی بی سکینه (علیها السلام) است که در جاده ملارد و در مسیر جاده ترانزیت غرب مرز و بوم جنب با تقوا آباد خاتونلر صفادشت قرار گرفته میباشد که زیارتگاه عاشقان و مریدان اهل بیت (علیهم السلام) و صاحب و مالک کرامات فراوانی میباشد که آیتم اعتنا زائران از شهرهای متعدد میهن میباشد و هر ساله میلیون ها نفر به زیارت حضرتش مشرف میشوند. ساختمان مهم بقاع که نوساز و دارنده تزیینات معماری اسلامی از قبیل کاشی کاری و آیینه کاری با دیوارهای باربر و سقف طاق ضربتی با نمای سنگ و درون حرم به طور آینه کاری و دارنده بارگاه نقره ای طلاکوب که در سال ۱۳۷۲ بوسیله هنرمندان اصفهانی پیاده سازی و نصب شده و حرم سابق الذکر دارنده گنبدی آجری با پوشش کاشی خشتی میباشد که جدیداً ایجاد شده است. دو گلدسته نیز در طرفین تراس ورودی سازه شده است. این حرم از تجهیزات رفاهی مطلوب مثل زائرسرا، واحد فرهنگی جهت به کارگیری زائرین با شخصیت برخوردار‌است در محوطه حرم قبرستان و غسالخانه و یخچال جای دارد و دارنده طرح جامع است. این امامزاده دارنده ۴۰ باب زائرسرا با ۱۱۵ اتاق جهت استراحت و اسکان زائران و نیز تجهیزات اول جهت زوار میباشد. در فضای صحن امامزاده قبور شهدا جای دارد. در جوار این حرم بازارچه ای فصلی برپا می‌گردد.

آرامگاه خیام منجم، شعر سرا و ریاضیدان پر اسم و رسم تشریفات مشهد اهل ایران در شهر نبشابور از اثر ها میراث از معمار دارای شهرت اهل ایران مدرس سیحون میباشد که یک کدام از زیباترین بناهای آرامگاهی جمهوری اسلامی ایران میباشد.بعداز درگذشت قدمت خیام، اورا در آرامستان مرکزی حیره‌ ی نیشابور دفن کردند اما آرامگاه وی بنای ویژه‌ ای نداشت. آرامگاه خیام از فرصت فوتش در سال ۵۱۰ شمسی تا سال ۱۳۳۵ خرابه‌ای بیش خلا، تا آن‌ که در سال ۱۳۳۵ مهندس هوشنگ سیحون آرامگاه را از جای گذشته که چسبیده به امامزاده محروق بود به جای فعلی جابجایی اعطا کرد و پیاده سازی معماری بنای آرامگاه خیام را استارت کرد فرایند‌ پیاده سازی و تشکیل داد این سازه تا سال ۱۳۴۱ ادامه‌ یافت.
معماری آرامگاه خیام برگرفته از معاش وی و فکر‌های قدمت خیام میباشد
آرامگاه خیام از نظر ابداع و تشکیل داد و معماری یکی‌از مهم‌ترین ساختمان های مجال خویش میباشد. طول آن 22 متر و استخوان بندی اشبتنی با هسته ی فلزی میباشد
سه شخصیت مهم و علمی خیام یعنی فقید بودن او به شعر، ریاضی و نجوم بر ایده مهم پیاده سازی اثر گذار بود.
دایره کف، به ۱۰ نصیب تقسیم شد بطوری که ساختمان بلند یادبود بر ۱۰ اساس ساکن باشد؛ عدد ۱۰ او‌لین عدد دو رقمی ریاضی و مبنا بخش اعظمی از اعداد میباشد.
در آرامگاه خیام از هرکدام از شالوده ها دو تیغه مورب به طرف بالا جنبش می نماید، به ترتیبی که با تقاطع این تیغه ها وسعت کلی ساختمان بلند در دور و اطراف ساخته میشود و زیرا تیغه ها مورب اند خطوط افقی آنان بایستی ناظر به مبنا عمودی ساختمان بلند باشد.
پس تیغه ها به طور مارپیچ صورت به طرف بالاحرکت نمایند تا با هم تلاقی نمایند و از طرف دیگر رمز در بیاورند که خویش یک صورت غامض ریاضی و هندسی میباشد. این صورت با عدد ۱۰ هر دو سمبل علم ریاضی خیام اند.
بر خورد تیغه ها با یکدیگر و فضاهای لبریز و خالی و بخصوص در بالاستاره های درهمی را به وجود می‌آورند که از لابلای آنها عرش آبی رنگ نیشابور پیداست و به ندرت به طرف نوک گنبد ستاره ها خرد خیس می‌شوند و تا پایان یک ستاره پنج مالامال آن‌ها را تکمیل نماید.ستاره ها و افق، اشاره به شخصیت نجومی خیام داراست

صحن
یک کدام از خصوصیت های بارز معماری تشریفات مشهد قبل از اسلام کشور ایران و مسجد، ایوان میباشد. ایوان مربع یا این که مربع مستطیل صورت میباشد که در مسجد ایراینی صحن نیز خوانده می‌گردد. اکثر وقت ها اولیه فضایی میباشد که بازهد در وقت ورود در آن قرار میگیرد. به مراد وضو دریافت کردن برای ورود به فضای مسجد در کشور ایران باید حوضی در میانه این صحن تعبیه خواهد شد.

تراس
در مسجد اهل ایران تراس بخشی از آن میباشد که مستقیما به سوی دنیا ملکوتی یا این که عالم آیتم آرزوی مومنان باز گردیده است. تراس مسجد در کشور ایران، در واقع مکانی با ویژگی کیهانی که بایستی آن را به مثابه تالاری تلقی کرد ک گنبد آن، سقف ملکوتی، عرش میباشد. این نگاه کیفیتی فرا کالبدی به اجزای فضایی اهل ایران می دهد. تراس از یک فضای بی آلایش کالبدی به فضایی هم داخلی هم فرنگی تعریف‌و‌تمجید می‌شود.

فضایی فرنگی نسبت به فضاهای دورادور آن وداخلی از آن جهت که با کارایی اسمان یک فضای بدون نقص می‌شود. این سقف عرش که گنبد تراس اهل ایران میباشد دارنده چهار رکن یا این که مبنا میباشد . چهار حیاط در جهت چهار رکن دانا نیز تشکیل‌شده اند . به این ترتیب یک مبنا هندسی متقاطع چلیپایی که سوی عنصرها فقید را نماد می‌دهند به چهار رکن نمادین یعنی ایوانها ختم میگردند .

تراس
یکی عناصرقدیم معماری اهل ایران میباشد که به طور معمولی از تاقی تشکیل‌شده که یک طرف آن گشوده میباشد. رفته رفته حیاط در مسجد اهل ایران تحت عنوان آرم مشخصه مسجد به مدل اهل ایران شناخته شد‌ه‌است و مساجد کشور‌ایران معمولا از یک تا چهار ایوانه از هم متمایز میباشند.

ایوانها را در حوالی صحن یا این که تراس مسجد اعمال می نمایند که خویش ساخت و ساز سلسله مراتب می نماید برای ورود به شبستان ها که محل مهم عبادت میباشد، سوابق بنایی واسطه فی مابین صحن و داخل سازه به اسم تراس که به پیش از اسلام و به اشکانیان و ساسانیان گشوده می‌شود و از دید کارکردی، این فضای خالص اهل ایران، نقش واسطه بین باطن و برون سوز‌و‌سرما و گرما، نوروفروغ و ظلمات انجام می نماید.

این دور و اطراف، فضای تانی و گفت و گو مسلمین پس از نماز، تماشای صحن و درنگ خداپرست در فقید خلقت میباشد. حیاط های مسجد اهل ایران دارنده تزئنات متنوعی می باشند برای مثال مقرنس که در بالا به طور معمولی انجام میشده البته رفته رفته به صورت بی نقص تری در آمد، هر یک‌سری که کاربرد مقرنس در بعد از ظهر سلوقی در بعد از ظهر سلجوقی متداول بوده و لیکن نقطع ی عطف آن در بعدازظهر ایلخانان میباشد.

معمولا مقرنس کاری را با خشت یا این که کاشیکاری تزیین می نمایند. این مقرنس ها جلوه های دنیوی فروغ خدایی می باشند که از بالای حیاط ها و محراب ها به طور ستاره معلق گردیده اند.

در معماری صفوی هنر گچ بری وارد طرز های تشریفات مشهد خاص گردیده است، به گونه ای که زیباترین مقرنس بندی های گچی با موادتشکیل دهنده متعدد بخصوص مقرنس بندی های طاس و نیم طاس همدم با نقوش گل و گیاه با گونه های تیغه های گچی دالبری زینت قسمت کاخ های شاهی به شایسته ترین صورت ممکن شد‌ه‌است.

درین دربین می شود به پدیده های باارزش مقرنس قطار ، کاربندی ها و یزدی بندی های گچی بسیار شگرف کاخ هشت فردوس و راز درب بازار قیصریه در اصفهان بخصوص دالبرهای تیغه منقوش از ظروف متعدد همانند تنگ و سبو مقرنس بندیهای طاسه دار گچی در تالارهای فرمانروا نشین و موسیقی کاخ بهتر قاپو اشاره داشت.

نقاشی در بناهای معماری صفویه
در معماری صفویه از خشت در اکثری از بناها بخصوص کاروان سراهای بسیار توسعه یافته فرصت در صورت باطن شهری و خارج شهری در یک یا این که دو طبقه با طرح های بسیار جامع و با اسکلت سازیهای بسیار اصولی و در مواقعی نماسازیهای دل انگیز از نقوش گونه های دست چین های خفته، راسته، کلوکبندان، حصیری، جناقی، سم آهویی، گل برگردان،گل انر گل و اکثری دیگر عالم را عمیقاً متوجه خویش ساخته میباشد.

پوشش های طاقی و بسیار خوشگل و دلفریب آجری در شرایط طاق گنبدی ، طاق عرقچین ، طاق گنبد ، طاق کته پوش ، طاقهای پا تو پا ، طاقهای چهار بخشی ، طاقهای چهار گرده پوش ، طاقهای چهار ترکی ، طاقهای شمسه ای هندسی ، طاق و تویزه ، طاق و کجاوه ، طاق تاوه و بخش اعظمی دیگر با استعمال گونه های نقوش آجری و گلچینهای خوشگل و وعظمتی از هنر در اجرکاری این زمان متجلی گردیده‌است.

به وجود وارد شدن گونه های قوسهای باربر تزئيني اجری و به کار گیری از آن‌ها در و بناهای متفاوت معماری صفویه در کشور‌ایران به وجود وارد شدن گونه های برجهای کبوترخانه آجری بسیار با فلسفه با نماسازیهای مشبک آجری و نقوش جالب آجری در آن ها گونه های قانونی بندی ها و کاربندی ها و طاسه سازی های آجری در انواع متفاوت در بناها به اکران گاشته گردیده است.

مسجد خاص ترین، خالص ترین، آرمانی ترین تشریفات مشهد و محتوا گراترین قضیه معماری کشورهای اسلامی میباشد. اصالت دادن به مسئله ، مفاهیم و محور های معنایی درج شده در بطن اصول و ایده های اسلام ضرورتی مهم میباشد. متاسفانه غفلت از این ضروریات ، امروزه در پیاده سازی مسجد به طور گرایشی مزمن در امده میباشد ، پیاده سازی مسجد امروزی در جمهوری اسلامی ایران یعنی به عبارتی ” مصداق گرایی افراطی” اعتنا به مصداقی خاص و سرهم بندی یکسری عنصر و کالبد شناخته گردیده‌است.

معماری مسجد پیاده سازی گردیده به مدل امروزی در کشورهای مسلمان نشین و بویژه در کشور‌ایران دستخوش تحولات اکثری گردیده است تا جایی که مدل های معماری که برای سده های اکثری با توفیق، پاسخگوی نیازهای دولت ها گذشته بوده میباشد، در اکثر مواقع به کناری گذارده گردیده و بجای آن آمیزه ای از مدل امروزی و مدل کلاسیک نشسته میباشد.

ایده برای پیاده سازی معماری مسجد با این رویکردهای جدید الگوهای قبل را به طور کامل در هم ریخته و رغبت هایی عمدتا متأثر از مدل امروزی و تا حدی کارکردگرا را پدیدار تشکیل داد که گاه برای ظواهر سازی صرفا قالب ای از جلوه های معماری سنتی را با خویش دارد. این رویکردهای جدید پایین تأثیر مدرسه امروزی ، تداوم معماری الگویی را به مشی قبلی با سؤال های مهم مواجه ایجاد کرد.

این میل با جنبه های چیره کارکردگرایی ، تعیین مصالح تازه ( و بلکه گوناگون مانند سنگ در قبال خشت ) ، و در سود بکارگیری هیبت های نو ، ظواهر معماری روز را تماما تغییر‌و تحول بخشید و بتدریج با تمایل هایی مانند تقلید از مدل نئوکلاسیک ، پروسه جدید ای را در کشور‌ایران به منش انداخته این پروسه.. یکی تحولات عمده ، مدل پست مدرنیست به معماری پیش از اسلام در روزگار پهلوی نخستین و نیز رجعت پست مدرنیستی با تمایل بیشتر در زمان پهلوی دوم بود.

در سالیان آغازین انقلاب اسلامی خط مش به نحوه معماری سنتی تشدید گردیده و بعدها وسیعتری به خویش گرفت، این معماری به هیچ یک از میل های قبلی معماری، پایبندی در خویش شم نکرده و با عکس العمل گزینشی در گزینش هیبت ، دور و اطراف ، بنا و نظایر آن شالوده گذار مدل التقاطی شد‌ه‌است. این معماری غالبا مدل و یا این که رغبت بخصوصی را به یاور نداشته ، و بخش های آیتم عشق و علاقه خویش را از هر کجا گرد آورده و در پوسته مسجد معاصر عرضه می نماید.

شبستان زمستانه در شرق متقارن بـا شبستان تشریفات مشهد اساسی میباشد و معماری جداره بیرونی شبستان، تراس را با درهـایی چـوبی کمتـر نورگیر رابطه داده میباشد.
شبستان شرقی مسجد نصیرالملک ، تزئینات و تنوع رنگی کمتری داراست.
رنگ موفق، رنگ در صورتی‌که خشت بناست. نقش چهارطاقی های بنـا، کاشی هایی با نقوش هندسی در ترکیبی از رنگهای سیاه و آبی‌رنگ میباشد.
رنگ مسئله کاشی کاری ایـن بخـش آبی رنگ لاجـوردی و نقـوش گـل هـای گلدانهای آبی‌رنگ و صورتی می‌باشند.
تزیینات حیاط جنوبی مسجد نصیرالملک
تراس جنوبی مسجد نصیرالملک شیراز فارغ از کاربری خاص میباشد و صرفا برای قرینه سازی با حیاط شمالی خوی شد‌ه‌است
با اعتنا به اینکه نمـای جنوبی همواره در سایه قرار گرفته در تزئینات آن از کنتراست رنگی و تیرگی روشنی بیشتری به کار گیری شـده میباشد.
بدنـه جنـوبـی حـيـاط تماما با کاشی تزئین شد‌ه‌است.
سنگ ازاره ها به رنگ اکر در ذیل جرزها کاملا با تزیینی از گل و اسلیمی حجاری گردیده است.
رنگ پیروز در کاشیهای به کاررفته در مقـرنس کـاری طـاق اصـلی زردرنگ پر‌نور و سپید میباشد که کناره ای از نوار سیاه بر جلوه آنان افزوده میباشد و کاشی هایی با موضوع رنگی لاجوردی و سیاه هم در قطعات خرد خیس با آن ها مخلوط شد‌ه‌است.
در نصیب بالایی طاق مرکزی نقش ترنج اسلیمی آبی‌رنگ پر‌نور بر مسئله سپید به فعالیت گرفته گردیده است.
بدنه داخلی ایـوان مسجد نصیرالملک از پنج ضلع تشکیل‌شده که به طور یک درمیان ادغام گوناگون آبی‌رنگ و زردرنگ در موضوع سپید مشاهده میشود.
بیرونی ترین سطح های، نقشی از طـرح درختچه افشان با گلهای سرخ (صورتی) ، نرگس (آبی‌رنگ) ، زنبق (بنفش) و دیگر گلهای طبیعت پردازانه دارااست. در طاق نماهای در حدود طاق اصـلی شاهد به کار گیری از زرد رنگ در بیشتر نقـوش ایـن بخـش هستیم.
با دورشدن از راس تراس به‌تدریج از کاشی هایی با قضیه قرمـز کـه از ابـداعات عصر قاجار میباشد منفعت گرفته گردیده است.

ورودی گروه مزار روضه خوان احمد جامی
ورودی آرامگاه روضه خوان احمد جامی به نحوی تشریفات مشهد میباشد که جلب لحاظ کرده و اشخاص را به سمت خویش فرا می‌خواند.
معماری آن مشمول پیش طاق ورودی آستانه درگاه با دری چوبی و طاقهای دو اشکوبه به طرفین میباشد.
پوشش پیش طاق گنبدخانه مزار روحانی احمد جامی مزین به نگارگری هایی دقیق و قشنگ از گل و بوته احتمالاً از زمان تیموری و بعد از آن میباشد.
در بالای این نصیب لوحی با این مضمون نصب گردیده‌است: «فاخلع نعلیک» (برگرفته از آیه ۱۲ سوره مبارکه طه) یعنی
«موزه »(کفش) از پای بیرون ساز.
گنبد منزل در مزار روحانی احمد جامی
این قسمت از معماری آرامگاه روحانی احمد جامی درامتداد حیاط و درمنتها الیه ارتفاع فضای داخلی آن جای‌دارد.
امروزه بنای گنبدخانه را متصل به ابنیه و فضاهای دیگری مشاهده میکنیم.
دیوارهای مزار روضه خوان احمد جامی با جرزهای همسایه شرقی آن و با رواق، قفل و بست نداشته و وجود اثراتی از دو ستون تزیینات آجری در بدنۀ غربی سازه حکایت از آن داراست که گنبدخانه بنای منفردی بوده و بیان کننده مقدم بر بقیه ابنیۀ فضا تاسیس شده است.
ورودی این سازه در فضای داخلی حیاط بلند مزار قرار دارد.
آستانه ورودی دارنده دری دیرین میباشد که در اسپر حیاط درنظرگرفته شده و تزیینات منبت کاری هنرمندانه به هیأت کتیبه و نقوش متنوعی میباشد که برسطح آن به چشم می‌خورد.
این در چوبی گران بها دربرگیرنده دو فریم والا طرفین و کناره پیرامون آن و دوقاب مستطیلی خرد دربالا و زیر فریم گران قدر میباشد که لتهای آن روی هم دربردارنده چهار حدیث از پیامبر اکرم (ص) به قصه خلفای راشدین میباشد.

یکی بعد ها معماری آرامگاه در کشور ایران، ساخت تشریفات مشهد رابطه میان دنیا دنیوی و معنوی میباشد و می‌تواند مفاهیم رمزی و نمادین داشته باشد.
تنوع در صورت و ساختار بناهای آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران به سیرتکامل ایست که نمیتوان آن‌ها‌را همانند مساجد در گروههای معین مدل شناسی و تیم بندی کرد
معماری چهارتاقی تحت عنوان اساس معماری اهل ایران، نقش بسزایی در بقعه سازی بعداز اسلام از خویش به مکان نهاده میباشد. این سرمشق در تک تک عصر ساسانی، یکی‌از مهم ترین الگوهای معماری مذهبی بوده و ناگهان بعداز اسلام، برای مدتی، حضورش در معماری جمهوری اسلامی ایران کمرنگ شد.
از راههای دوباره ظهور آن در معماری کشور ایران، با نزدیکترین نوع فعالیت کرد، به معماری ماقبل از اسلام خویش، یعنی معماری مذهبی در قامت بقعه سازی بود. آرامگاه مشهور امیر اسماعیل سامانی با پلانی مربعی و گنبدی بر محل تقاطع محورهای سازه، شاهدی بر این مدعی میباشد. آنچه درباره‌ی هیبت شکلی بقاع ها، مورد قبول اکثریت دانشمندان میباشد، تقسیم بندی مقابر به دو مجموعه برجی صورت و چهارگوش گنبددار میباشد.
در اوایل عصر اسلامی فرآیند تکوین گروه های آرامگاه های کشور ایران در طی روزگار اسلامی یکنواخت نبوده و طی عصر های متفاوت دارنده فراز و نشیب های فراوان بوده میباشد.
با دقت به اثرها برجای باقی مانده از اولِ روزگار اسلامی تا پیش از عصر سلجوقی ردپایی از این موسسه بناها چشم نمی‌شود ولی سنت ایجاد کرد آرامگاه در کشور‌ایران به دو شکل مربعی صورت گنبد دار و برجی صورت منفرد از رویش خاصی منتفع بوده میباشد.
از شاخص ترین مثال های نوع مربعی صورت می شود به آرامگاه پر اسم و رسم امیر اسماعیل سامانی در شهر بخارا که وابسته به زمان سامانی و بقعه ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد که وابسته به عصر غزنوی میباشد اشاره نمود.