مجله خبری تشریفات

اتاق محل دفن حضرت پیامبر(ص) مانند خانه کعبه مکعب شکل بود و امویان عقیده داشتند که مردمان نمی بایستی همچون کعبه برگرد قبر حضرت فرستاده طواف کنند؛ بدین منظور شکل دیوار خارجی با افزودن یک پیشامدگی سه گوشه در طرف شمال تغییر و تحول داده شد و به طور امروزی در آمد. اولین محراب را نیز بدین بعدازظهر نسبت میدهند و آن شغل گذاشتن سنگ مزینی در دیوار قبله بود.

می دانیم در زمان عباسیان یک‌سری تغییر جزئی اعمال شد اما بیشتر از این چیزی نمی دانیم اما در طی سلاطین عثمانی، مسجد تغییرات زیادتری پیدا کرد و به طور امروزی درآمد. آتش سوزی بزرگی که همگی مسجد به غیر از نوحه مبارکه را سوزاند یکی‌از علل تولید این تغییرات بود.

در رمضان سال ۶۵۴ه.ق وقتی مردم مدینه – بر طبق تشریفاتی۔ شمع هایی را بر بالای مناره های مسجد برده بودند، شمعها قسمتی از مصالح چوبی بنا را سوزاند و آتش سوزی به کلیه مسجد سرایت کرد. سال بعد تعمیرات موقتا و در سال ۸۶۸ تعمیرات مهم بر روی مسجد آغاز شد که ساخت مناره ها به سبک ترکان عثمانی و ساخته شدن گنبدی به همین سبک از آثار این بعدازظهر است.

بهره:

به هر موقتی زمانی مسجد اول ای را که در مدینه به عنوان او‌لین مسجد با اسلوبی موافق با حیث گرامی رسوا خداوند(ص) شناختیم و دانستیم به چه کیفیتی ساخته و چه تغییراتی در آن داده شد، بهتر به مفاهیم معماری – ح صحیح و چه ناصحیح- قاضی بر معماری مساجد دیروز و امروز خود پی میبریم. در هر اینک مسجدالنبی به عنوان اولی مسجد، یک سرمشق بوده می باشد. آن‌گاه در هر ساختمان مسجدی که می ساختند از این نمونه به کارگیری می‌شد. حتی آن گاه که معماران و هنرمندان ملتهای مسلمان جرأت دخالت در خود دیدند و از اصول سازه های معماری خود در ساخت مساجد استفاده کردند، این بنا بالاجبار نقش خود را به عنوان یک نمونه نگهداری کرد.

مسجدالاقصي تحت عنوان يکي از مقدس‌ترين مساجد مسلمانها، از ديرباز آیتم دقت بوده است و مهمترين دليل آن اين میباشد که پيش از منزل‌ي خدا تحت عنوان اولين قبله‌ي مسلمانها به شمار مي رفت که بعد از تغيير قبله نيز نزد مسلمان ها همچنان گزینه اعتنا بود. از سوي ديگر رخدادهاي تاريخي مهمي همانند معراج حضرت محمد (ص) تشریفات مشهد و شب اسراء که در قرآن نيز به آن اشاره شد‌ه‌است، منجر به مراقبت و حتي افزايش قداست و کرامت اين جای تاريخي و اسلامي نزد مسلمان‌ها و حتي غير مسلمان ها شد.

تاريخ بناي مسجد الاقصي
گفته مي خواهد شد، زمين مسجدالاقصي دومين مکاني میباشد که بعد از مسجدالحرام بر زمين قرار گرفت. اولين کسي که به دستور خدا پايه هاي بناي آن را ساخت، حضرت بشر (ع) بود که حدود آن را معلوم کرد. حدود 2 هزار سال پيش از ميلاد حضرت ابراهيم و سپس فرزندانش يعقوب و اسحاق سازه را ترميم و بازسازي کردند. هزار سال پيش از ميلاد نيز اين سازه توسط حضرت سليمان (ع) ترميم شد.

سال 15 هجري (636 ميلادي)، قدمت بن خطاب از خلفاي راشدين وارد بيت‌المقدس شد و به خواسته برقراري ارتباطي ديني و سياسي با بيت‌المقدس و فلسطين امرکرد، مسجدي در ضلع جنوبي اين شهر بر ويرانه هاي مقبره شريف بسازند. وي نمازخانه اي را که بخشي ازمسجدالاقصي بود نيز در اين روزگار تشکیل داد.

در زمان اموي‌ها قبة الصخره نيز ساخته شد. خلفاي راشدين در اين ايام سعي در ارائه و احياي فرهنگ اسلامي داشتند تا مرتبه ديني و سياسي مسجدالاقصي را آرم دهند و سلسله خلفاي راشدين، اموي‌ها، عباسي‌ها، فاطمي‌ها و سلاجقه در آن حکومت کردند و ضمن ارائه سرویس ها به ساخت‌و‌ساز و بازسازي اين جای تاريخي مبادرت کردند.

بعداز آنکه پیامبر در مسجد بنی سلامت بن عوف نماز آدینه را اقامه کردند، تشریف آوردند در مرکز مدینه و مسجد پیغمبر اکرم شالوده گذاری شد.

نقل دیگر بنای مسجد مدینه راکلینی از حضرت درست گو (ع) اینگونه ذکر نموده است: حضرت نبی (ص) نخستین دیوار مسجد خویش را به سميط سازه کرد (یعنی یک آجر) و زیرا مسلمان‌ها زیاد شدند گفتند کاش می فرمودی که مسجد را تعالی می کردند. پس فرمودند که مسجد را تعالی کردند و به سعيده سازه کرد (یعنی یک آجر و نیم) پس بسی گشوده، مسلمان ها زیاد شدند و التماس کردند که گشوده زیاد نماید. پیامبر پروردگار فرمود که زیاد کردند و دیوارش را دو آجر نر و ماده ساختند و زیرا گرما برایشان تشریفات مشهد شدت کرد، گفتند: یا این که پیامبر ا… در شرایطی‌که می فرمودی که سقفی میساختیم از گرما محفوظ میشدیم. پس امر فرمود که ستونها از چوب رطب برپا کردند و به چوب و برگهای رطب و علف اذخر مسقف ساختند که در سایه آن به راز می بردند تا آنکه باران برایشان می سرازیر شد. گفتند یا این که پیامبر ا… در شرایطی که می فرمودی گلی بر روی این سقف می کشدیم که آب به تحت نمی آمد. فرمود، بلکه چوب بستی مانند چوب بست موسی(ع) زیاده از این نمی کنم. و پیوسته مسجد آن حضرت بر این هیئت بود تا از دانا مفارقت کرد. چه دیوار مسجد آن حضرت قبل از آن که مسقف گردانند به قدر یک قامت بود و زیرا سایه دیوار به قدر یک ذرع می شد نماز ظهر می کردند و زیرا بقدردوذرع می‌شد نماز عصر می کردند.

در تواریخ و احادیث دیگر نیز با اندک تفاوت هایی سخن از همین نحوه در ساختمان مسجد مدینه می باشد. سازه کردن مسجد با آجر و افراشتن چندستون از چوب رطب و پوشانیدن سقف با چوب رطب و چیدن درگاه مسجد باسنگ.

الأعریش کعریش موسی خیر، سایبانی زیرا سایبان موسی

این جمله حضرت پیامبر اکرم(ص) در مورد درخواست های پی درپی مومنین در زمینه ی حجم مسجد به جهت ارتقا مسلمین، همانند وزنه ای برگرده همه ارزشهای معماری مذهبی اسلامی سنگینی می نماید و حکایت از یک حکم معماری مذهبی اسلامی داراست و سخنان هنرشناسان غربی در امر بدوی بودن معماری اسلامی تا پیش از برخورد با معماری جمهوری اسلامی ایران و روم را رد می نماید.

براساس المان های معماری مسجد مکی، آن را بایستی یکی مساجد مدل معماری عثمانی دانست. این مدل از معماری در قرن چهاردهم و پانزدهم به نقطع ی عطف خویش رسید و بخش اعظمی از سازه ها و به خصوص مساجد دانا اسلام مبنی بر سرمشق های این معماری تشریفات مشهد ساخته شده اند.

مساجد اهل ایران دارنده نام‌و‌نشان خاص و متمایز فی مابین مساجد اسلامی می باشند که به جهت نفوذ سیاسی، تمدنی و فرهنگی حکومت های اهل ایران بیشتر در نواحی شرقی کشور ایران و به خصوص شبه مجموعه کشور ها هندوستان بسط پیدا کرد که می شود به معماری زمانه گورکانی اشاره داشت و امپراتوری عثمانی هم به جهت حضور و نفوذ فرهنگی بر بخش های وسیعی از فرهنگ اسلامی، الگو های تمدنی و فرهنگی خویش را بر بخش های مختلفی از فقیه اسلام جاری ساختن کرد، از این رو،دو مدل مهم و اساسی معماری اسلامی در مساجد شاخص عالم اسلام را معماری اهل ایران و عثمانی دانست. از همین رو، وجود یکی مثال های قشنگ و جدید و باشکوه مدل معماری عثمانی در حوزه ی تمدنی کشور ایران، به خصوص دور ترین نواحی جغرافیایی به نفوذ فرهنگی و هنر مدل عثمانی برای بسیاری جذاب دقت و خاص هست، که درپی سفرمان به زاهدان به آن خوا‌هیم پرداخت، با ما یار باشید.

به دنبال ی معرفی مسجد زیبا و باشکوه مکی در شهر زاهدان، معماری خاص و متمایز این سازه بیشتر توجه را به خویش جلب کرده و آن را تحت عنوان یک کدام از خاص ترین معماری های سیستان و بلوچستان پیش روی گردشگران قرار داده میباشد. همان طور که پیش تر در معرفی مسجد مکی زاهدان تیتر کردیم، ساختار و هویت معماری سازه، بر گرفته از المان های معماری عثمانی میباشد که در قسمت های متعدد این سازه مشاهده میشود، هرچند هنرمندان معمار و استادکاران اهل ایران این سازه را ساخته اند و جزییات های بی شمار این تاثیر فاخر تشکیل داد کرده اند، ولی طرح کلی سازه با مثال های گوناگون مساجد اهل ایران متفاوت می باشد و این توشه این مسجد اهل ایران نام‌و‌نشان معماری متفاوتی به خویش گرفته و الحق بنای زیبایی نیز می باشد.

آخر و عاقبت فعالیت ایجاد کرد مسجد پاد شاه احمد در سال 1609 آغاز شد و پروسه ساخت آن تا سال 1616 میلادی زمان بر شد. فرمانروا احمد که بسیار نگران به پایان رسیدن این مسجد تعالی بود، اکثر زمان ها خود درگیر فرآیند فعالیت میشد. او فقط 1سال پس از اتمام تشکیل داد شاهکارش در سن 27 سالگی درگذشت. پیکر او به یاور همسر و سه پسرش در بیرون مسجد دفن گردیده‌است. مسجد آبی استانبول بر روی کاخ امپراتوری بیزانس بنا شد‌ه‌است و در مجاورت موزه ایاصوفیه استانبول و میدان باستانی هیپودروم یا میدان اسب دوانی استانبول تشریفات مشهد جای دارد. جذاب می‌باشد بدانید تیم اساسی و نخستین مسجد فرمانروا احمد، فقط یک مسجد عدم وجود بلکه قسمت‌های دیگری نظیر مدرسه، درمانگاه، بازار و عمارت داشت که اکثرشان در قرن 19 تخریب شدند. با وجود این که بیش از 400 سال از ساخت مسجد آبی‌رنگ استانبول می‌گذرد، همچنان پنج مرتبه در روز در‌این مسجد نماز برپا می شود. دیدنی میباشد بدانید که در سال 2006 مدیر کلیسای کاتولیک، پاپ بندیکت شانزدهم، از مسجد آبی‌رنگ بازدید کرد. این تنها دومی بازدید یک پاپ از یک مکان عبادت مسلمان‌ها در طی تاریخ بود. ولی پاپ فرانسیس در سال 2014 میلادی این بازدید را تکرار کرد.

تاریخچه مسجد کبود استانبول

دلیل نامگذاری و ماجرای مسجد آبی رنگ استانبول چیست؟

همان طور که عنوان شد، مسجد پادشاه احمد با دستور و همت پاد شاه احمد اولیه ساخته شد و به همین جهت بعداز مرگ شاه احمد نام این مسجد را فرمانروا احمد نامیدند. ولی چرا بدین مسجد، مسجد آبی رنگ استانبول میگویند؟

نمای خارجی این مسجد ابدا آبی‌رنگ نیست ولی صفت آبی بودن آن تنها به‌این خاطر میباشد که دور و اطراف داخلی مسجد با کاشی‌های آبی رنگ مالامال گردیده است. اما بیشتر کاشی‌های آبی این مسجد موقتی سوا دسترس بازدید کنندگان میباشد و در طبقات بالای مسجد قرار گرفته می باشد.

در مقابل در دنیای امروز نیز جهانی شدن و تکنولوژی داده ها که چشمگیرترین نمود آن وب است، قلمرو را به گسترهٔ جهانی و سرعت کار را به حد غیرقابل تصوری افزایش داده هست. گستردگی واحد سنجش دانش و ارتقا سرعت جابجایی داده ها، عالم را به عرصه هماوردی مشقت بار تشریفات مشهد و جانکاه مبدل نموده است، که پندار و کوتاهی در مبادرت سزاوار و بایسته، ضرروزیان‌ها و جراحت‌های راه حل ناپذیری را موجب می‌گردد.

در بعدازظهر وب و جهانی شدن، مبادرت نکردن و در اختیار نداشتن نوآوری به‌این معنای در معرض تأثیر و جراحت قرار دادن از سوی اقدامات سایرافراد میباشد. دامنه این زخم پذیری به ویژه در حوزه فرهنگ وتمدن که میدان عمل مساجد است، با اعتنا به تجهیزات دیداری و شنیداری وب بسیار گسترده میباشد، از این رو باید مساجد در ازای این تحدی تبارک، از تجهیزات و قابلیت و امکان‌های نتیجه ها آمده بوسیله وب در جهت توسعه و گسترش دامنه فرهنگ وتمدن سازی شرعی به ویژه در سطح محله کمال بهره‌برداری را کنند.

بنابراین مساجد با به کار گیری از پیوندها کانال‌ای از نرم افزار‌های مذهبی، تجهیزات تربیتی و تجارب تبلیغی یکدیگر اطلاع یافته و با تبادل این داده ها و همیاری و همکاری در اجرای نرم افزار‌های فرهنگی، ارشادی و تبلیغی، بر دامنه ژرفای تأثیرگذاری خویش می افزایند. مساجد همینطور با پیاده سازی سامانه‌ها (تارنما‌های ویژه) و متناسب با موقعیت فرهنگی و اجتماعی مخاطبین خویش، پیوندها شخصی و تأمین نیازهای روحی – معنوی و فرهنگی آنها را فراهم می آورند.

به صورت تک تک می‌قدرت خاطرنشان کرد که با وجود کانال جهانی وب، این مجال برای مساجد تحت عنوان مرکزها ارشادی، فرهنگی و تبلیغی فراهم آمده میباشد تا علاوه بر همفکری و همیاری با یکدیگر، به تبیین مبانی، اصول و ارزشهای فقهی و تمدن سازی شرعی بپردازند.

بنای فعلی مقصوره یا حجره که در زاویه جنوب شرقی مسجدالنبی (صلی الله علیه وآله و سلم) قرار گرفته میباشد دارای ضریح یا حصاری خارجی می‌باشد که در اصطلاح اهل مسجد به الشباک پر اسم و رسم است .

جهت جنوبی حجره یعنی المواجهه که محل توقف مردم برای زیارت و نیایش می باشد ، ضریحی تشریفات مشهد از مس قرار دارد که به صورت مشبک در حد در بین دو ستون به دو بخش متساوی و متحدالشکل تقسیم گردیده است و در میان آن‌ها دربی کوچک قرار گرفته که به باب التوبه دارای شهرت میباشد و بالای آن کتیبه ای جانور بوده که تاریخ احداث آنرا سال 1026 قمری رقم زده که درین سالها حکومت سعودی آنرا از جای خود خارج نموده اند .

روی ضریح مذهب المواجهه و تحت نام الله ، محمد و چهارستون زیر هم ، یک بیت نام برده است :

لااله الاالله الملک الحق المبین

سیدنا محمد رسول الله الصادق الوعد الامین

این ذکر روی نصیب فوقانی باب التوبه موجود میباشد .

دیگر قسمت های ضریح شرقی و غربی و شمالی حجره محجری هست فلزی که با رنگ روغنی سبز رنگ گردیده‌است و دارای ابوابی هست به تفصیل تحت :

در بخش شمالی ضریح دربی است موسوم به باب التهجد و در مشرق درب دیگری میباشد بنام باب فاطمه که حدود حجره فاطمه (سلام الله علیها) را نماد می‌دهد و همچنین در قسمت غربی آن درب دیگری وجود دارااست .

داخل ضریح حجره فاطمه (سلام الله علیها) ، محل مزار دختر رسول با بقاع ای کوچک مشخص و معلوم شده و در نصیب جنوبی آن محرابی به نام محراب فاطمه (سلام الله علیها) وجود دارد . کلیه این مناطق ذیل یک مقصوره واقع شد‌ه‌است و زمین حجره یا نصیب داخلی ضریح با سنگ مرمر فرش گردیده است .

گروه طول مقصوره از زاویه جنوبی تا شمال آن 16 متر و از شرق به غرب آن 15 متر میباشد که در چهار زاویه آن ستون های مستحکمی واقع شده که روی آن بنای گنبد قرار دارد و دقیقاً در چهار طرف همان محل ستون های عمربن عبدالعزیز پرده های سبزرنگی آویز شده که بر قبر محمد نبی الله (صلی الله علیه وآله و سلم) گوشه و کنار است .

از این مسجد حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) به «یمن» رفت و رده حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) در آن پر اسم و رسم میباشد؛

ج- از اینجا داوود ( علیه السلام ) به سوى جالوت رفت؛

د- از این مسجد داوود ( علیه السلام ) به سوى طالوت رفت؛

ه- در آن صخرهاى سبز است كه در آن تمثال آحاد پیامبران بوده و از پایین آن صخره، تشریفات مشهد گِل تک تک پیامبران گرفته شد‌ه‌است و در آن زبرجدى میباشد كه تصویر تک تک پیامبران و اوصیا در آن هست؛

و- در‌این مسجد مقامى میباشد كه منسوب به حضرت صالح ( علیه السلام ) هست؛

ز- معبود پیامبرى را نفرستاده مگر آنكه آن نبی در‌این مسجد عبادت كرده میباشد.

مسجد سهله

الف- امام على ( علیه السلام ) این مسجد را مثلا مساجد مبارك در كوفه شمرده و فرموده:

«این مسجد، منزلگاه حضرت خضر ( علیه السلام ) است و مغمومى اینجا نیامد، مگر اینكه پروردگار گشایش براى وی نتایج كرده میباشد.» 6

ب- امام سجّاد ( علیه السلام ) فرمود:

- «هر كس دو ركعت نماز در مسجد سهله به جاى آورد، خداوند دو سال، قدمت او‌را ارتقاء می دهد.»

ج- امام راستگو ( علیه السلام ) اخبار زیادى درخصوص این مسجد ذکر كرده اند. برای مثال اینكه:

- «در‌حالتی که عمویم زید به‌این مسجد می آمد و به وی مدد می آورد، خداوند بیست سال او‌را دفاع میبخشید.»

- «مصیبت زدهاى كه به‌این مسجد آمده و در آن دو ركعت دربین عشائین نماز خوانده و دعا كرده می‌باشد، پروردگار غم و اندوه او‌را برطرف كرده است.»

- «هر كس در آن اقامت گزیده، بیان کننده در چادر رسول ( صلی الله علیه و آله و سلم ) اقامت كرده میباشد.»

- «هر زن و مرد مؤمنى دلش هواى آن را دارااست.»

مسجدالنبی و مرقد مطهر فرستاده اعظم (صلی الله علیه و آله و سلم)

بعد از نقطه پایان بنای مسجد قبا، محمد فرستاده الله (صلی الله علیه وآله وسلم) و مهاجران مکی، دربین استقبال پرشور انصار و اهل یک محل مدینه، عازم مدینه شدند. کلیه قبائل مسلمان گردیده یثرب و حوالی آن، خلال خوش آمدگویی به نبی، از وی می خواستند تا در منزل و قبیله و منازلشان نزول اجلال فرماید. و آنها‌را به این برکت تشریفات مشهد رحمانی، متبرک و مفتخر گرداند. اما محمد رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) خلال اظهار محبت به لطف‌ها شیفتگان طرز و رسمش، انتخاب محل سکونت را به «قضای الهی» ودیعت بود. که به معرفت، آن جایگاهی می باشد که مرکب وی درآن جای بایستد. زانو زند و به پیش و پس رضا ندهد. مرکب در کنار زمین فعلی مسجد که درآن روزها مَربَدی بود. اهل یک محل منزل ابو ایوب انصاری زانو زد. و محمد پیامبر الله (صلی الله علیه وآله وسلم) نزول اجلال فرمود و اظهار‌کرد : « رَبِّ اَنزلنی مُنزَلاً مُتوشهَکاً، وَاَنتَ خَیرُالمُنزلینَ» مؤمنون،

محمد فرستاده الله (صلی الله علیه و آله و سلم) از سهیل و سهم یا این که قیم و ولی آن‌ها و یا این که طائفه بنو نجار خواهان معامله مربد شد. تا در آنجا منزل و مسجد خویش را سازه نهد. مورخان به استناد منابع دارای اعتبار متفق القولند که در بنای استارت مسجد، نبی همدوش با دیگر صحابه بزرگ از مهاجرین و انصار، بنایی می نموده است .

بیهقی به قصه عبدالله بن قدمت که مورد تصریح امام بخاری در[درست] قرار گرفته، اشاره خاصی داراست که : « مسجد پیامبر دارنده دیوارها و شالوده هایی از آجر نپخته بود. و سقف آن با شاخه های درخت پوشیده بودند. و ردیف های آن تنه های رطب بود »

بعضی با دیدن شرایط جسمانی صاحب جواهر گمان کردند که وی، او را تحت عنوان مرجع تبعیت پس از خویش گزینش می نماید و بعضا احتمال می دادند که مالک جواهر، یک کدام از فرزندانش را برای این اصلی توصیه می نماید؛ زیرا دربین فرزندانش کسی بود که لایق اینگونه منصبی باشد. زمانی که کلیه مدعوّین آمدند، مالک جواهر تشریفات مشهد سراغ روحانی مرتضی انصاری را گرفتند؛ البته وی در نشست حاضر نبود. کسی را در ادامه وی ارسال کرد. هنگامی روحانی انصاری آمد، صاحب و مالک جواهر به وی اظهار‌کرد: آیا من‌را در اینگونه موقعیّتی تنها می‌گذاری؟ روضه خوان مرتضی جواب بخشید: در مسجد سهله سرگرم دعا برای شفای شما بودم. مالک جواهر فرمود: زمام کارها دینی را که به اینجانب ودیعه گردیده بود، اینک ودیعت الهی در نزد توست؛ پس تو نیز از احتیاطاتت کَم کن؛ چرا که دین، دین سادگی می باشد.

مرحوم آیت الله سیّد کاظم یزدی (صاحب عرو＼ الوثقی) نیز رفتن به مسجد سهله را که در برخی از شرایط و وقت ها خاص، بقیة عموم در تامل دیگری بودند، بر کارها دیگر ترجیح می بخشید و بخش اعظمی از عموم نیز از این سلوک آن مرحوم تاسی می کردند.

آیت الله حکیم نیز بر زیارت مسجد سهله مواظبت داشتند و مدام فرزندان و اشخاص دیگر خانواده اش را به زیارت و توقّف لحظاتی، هر یکسری اندک در‌این مسجد، تشویق می‌کرد. کوشش مرحوم آیت الله سیّد محسن حکیم بر این بود که‌این ناحیه را به بهانه ها و مناسبت های متفاوت آباد گرداند. مرمت مسجد «زید» و «صعصعه» که در کنار مسجد سهله قرار گرفته، مثال ای از فعّالیت های مرحوم سیّد محسن حکیم هست.

در تفصیل اینک محقّق تعالی، آیت الله روحانی آقا گرانقدر تهرانی آمده میباشد که وی از «نجف» تا مسجد سهله را که نسبتاًً در فاصلة ده کیلومتری آن جای‌دارد، در شب چهارشنبة هر هفته به مدّت چهل شب، پیاده می رفت.