مجله خبری تشریفات

مسجد لطف الله یکی‌از مسجدهای تاریخی کشور‌ایران تشریفات مشهد و شناخته گردیده شهر اصفهان میباشد که در روزگار صفویه سازه شد‌ه‌است. این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش دنیا و مقابل عمارت خوب قاپو و در همسایگی مسجد امام واقع گردیده است و شاهکاری از معماری و کاشی کاری قرن یازدهم هجری و تاثیر تصویب‌ گردیده در فهرست اثر ها ملی کشور‌ایران میباشد.

تاریخچه مسجد روضه خوان لطف الله
تشکیل داد مسجد روحانی لطف الله در سال ۱۰۱۱ هجری قمری به امر پادشاه عباس اولیه و به منظـور تجلیل از منزلت روضه خوان لطف الله استارت شد و بعداز ۱۸ سال عملیات ساختمانی و تزئینات آن در سال ۱۰۲۸ هجری قمری به آخر رسید. ابعاد مسجد لطف الله به اسم ملا فتح الله شناخته شد و آنگاه از آنجایی که به مجتهد اعلم یا این که مرجع پیروی، صدر یا این که صدرالعلما گفته می‌شد به اسم مسجد صدر پر اسم و رسم شوید ولی امروزه به به عبارتی اسم نخستین خویش شناخته می‌شود.

روضه خوان لطف الله که بود؟
وی نیز مثل روحانی بهایی و چندین دیگر از علما از جبل ادله لبنان به دعوت پاد شاه عباس یکم به جمهوری اسلامی ایران آمد و پیش از سکونت در اصفهان، در مشهد و قزوین معاش کرده بود. از آنجایی که حکومت صفوی بسیار مذهبی بود به شدت علمای شیعی را تکریم می کردند. نتیجتا مسجد روحانی لطف الله تحت عنوان محلی برای درس دادن روحانی ساخته شد. از طرفی روضه خوان لطف الله بابا زن پاد شاه عباس هم بود.

روی کتیبه ای در جداره روبه روی حرم تاریخ ۱۳۳۵ هـ ش تشریفات مشهد درج شده میباشد. منزل همسایه ضلع شمالی حرم نیز سابق اند و بیش تر از هفتاد سال عمر دارااست. بیشتر ابنیه محیط مسکونی و کهن میباشد و ارکان و فضاهای نفیس اکثری، از نگاه معماری، در آن ها مشاهده میشود. هرچند دخل و تصریفات، تخریب کردن ها و مرمت های بسیار موجب تغییر تحول بافت کهن محل گردیده‌است.
از تاریخ تشکیل داد بنای نخستین مقبره حدود هزار و دویست سال می گذرد. تا پیش از سال ۱۳۵۱هـ ش حرم هفت دختران صرفا یک زیرزمین بود. در سال ۱۳۵۱ هـ ش، بقاع مرمت می گردد؛ چنان که در کتیبه ای در نمای مهم مقبره آمده میباشد: در سال ۱۳۵۱هـ ش/ ۱۳۹۳هـ ق به کارایی و اهتمام مرحوم حاج سید مصطفی نجات، و تصدی پزشک معالج امتحان، نائب رئیس در آغاز وزیر و سرپرست اوقاف، سازه شکل اتمام پذیرفته میباشد. همانگونه که بدیهی میباشد درین کتیبه اشاره نشده که در تاریخ نام برده کدام بخش سازه ساخته یا این که بازسازی شد‌ه‌است. البته با دقت به ظواهر و بنا سازه به لحاظ می‌رسد که در‌این تاریخ، بنای دیرین ویران و بنای فعلی به مکان آن تاسیس شده است.

بالای در ورودی نیز ظاهراً آیاتی تعدادی از سوره «انا فتحنا» به خط ثلث درج شده بود که به هم خورده و اشعار تحت به خط نستعلیق روی آجر کاشی سپید در کناره لوحه بالای در جان دار بوده میباشد:
«سادات اشرفند، بود قدرشان جلی آل پیمبرند و جگر کناره علی
بر رویشان لحاظ نکن از روی جاهلی الصالحون لله و الصالحون لی
در بارگهت ستاده جبریل امین جاروب درت زگیسوی حورالعین»
(مصطفوی، تیم مقاله ها باستان شناسی، ص ۴۰۵؛ بلاغی، ص ۱۶) ولی در حال حاضر اثری از این کتیبه چشم نمی‌شود.

میـدان مـشـق طهران طهران یـادگار زمان قاجار تشریفات مشهد اسـت. این میدان در صدر با غرض یادگرفتن، تمرین و رژه نظامیان، در سال ۱۲۱۲ ه.ش در زمان فتحعلی پاد شاه قاجار بنیاد نهاده شد. وجه تسمیه آن، به جهت سوابق مشق و فراگیری نظامیان بوده میباشد.

این میدان از قبلی تابحال تغییرات متعددی را در خویش چشم میباشد. امروزه میدان مشق بیشتر با ابنیه و بناهای تاریخی و فرهنگی شناخته میگردد تا با کارکرد قدیمی و نظامی آن.

در واقع امروزه هیچ تصویری از عصر قاجاری و ناصری آن در اختیار نبوده و اکثر زمان ها ابنیه و نماهای زمان پهلوی آن معرف نام و نشان تاریخی و ارثیه فرهنگی شهر به حساب آورده می شود. این ابنیه ها مشمول: ساختمان وزارت کارها خارجه، ساختمان اداره پست، ساختمان موزه جمهوری اسلامی ایران باستان، ساختمان کتابخانه ملی و غیره میباشد.

خصوصیت های بناها و کاربری های میـدان مـشـق (گلشن ملی)
میـدان مـشـق طهران که محل سربازخانه مرکزی در آن واقع بوده و نظامیان در آن مشق نظام یا این که تمرینات نظامی اجرا می دادند، از شمال به خیابان سوم اسفند ، از جنوب به خیابان گلشن فرمان روا ، سپه و درمان گاه منتهی می‌شود.
مساحت میدان مشق ۱۶۱۸۸۰ مترمربع بررسی شـده میباشد
گلشن سلطان در سال ۱۳۰۷ شمسی ساخته شد و در سال ۱۳۱۲ با تاسیس ساختمانهای وزارت کارها خارجه و موزه جمهوری اسلامی ایران باستان ، فقـط اسم آن بر حوزه‌ ما‌نده که تاکنون به اسم آن گلشن نامیده میشود.
ساختمانها و بناهـای میـدان مـشـق به مانند بیشتر ساختمان های هم زمان خویش از مدل ویژه ای تقلید می کردند

مسجد ساوه از دیرین ترین مساجد جمهوری اسلامی ایران تشریفات مشهد در شهر ساوه میباشد و طی زمان های متفاوت بوسیله هنرمندان اهل ایران تزئین و تجدید بنا شـده اسـت به گونه ای که تجدید بنا های انجام یافته موجب گردیده اثری از بنای اول مسجد در زمان کنونی باقی نماند.
ویژگی این بنای تاریخی-مذهبی آن میباشد که نمودهایی از سه بازه زمانی تاریخی (پیش از اسلام، قرنها نخستین اسلامی و زمان صفوی) در آن چشم می شـود. آثـار و بقایای جان دار بیان کنده این میباشد که جای مسجد فعلی در زمانه جمهوری اسلامی ایران باستان، آتشکده بوده و در زمان اسلامی تبدیل به مسجد گردیده‌است.

در دو کناره ضلع جنوبی مسجد ساوه، ساختمانی میباشد خشتی و گلی به صورت نشانه بعلاوه، (متقاطع) که از وجود آتشکده در دوران قبل از اسلام حکایت دارااست. تا به درحال حاضر به صورت ظریف تاریخ بنای مسجد جامع ساوه گزینش نشده، البته کهن ترین شیء که در این شرکت پیدا گردیده، کتیبه هایی میباشد که در سده ۴ هجـری قمـری مندرج اند.

بدین ترتیب مسجد ساوه دست کم ۱۰۰۰ سال عمر دارااست. مسجد جامع ساوه در زمان تاریخ تغییرات متعددی کرده؛ گنبدخانه مسجد که از دیرین ترین بخشهای آن میباشد، سده های چهارم و پنجم در ضـلع جنـوبـی بنـا گردیده، مناره مسجد وابسته به سده ششم میباشد و حیاط غربی در سده هشتم ایجاد شده است.

تشکیل آرامگاه در کشور‌ایران و همان بافت یک سری تشریفات مشهد بنیادی این آرامگاه ها را نمی قدرت تیجه دو برهان اصلی دانست:
۱- عکس العملی در مقابل نهی آزار دهنده ایجاد کرد حرم از سوی آیین اسلام

۲- کارایی برای گرامی داشتن وظایف مذهبی، آن هم در عین در نظر نگرفتن آن‌ها.

با اعتنا بدین لحاظ، معمول ترین نحوه برای رویارویی با نهی اسلامی ایجاد کرد بقاع، این بود که یک آرامگاه دارای اسم و رسم را بخشی از یک مجتمع همگانی جلوه دهند. با این عمل آرامگاه به صورت مؤثری رنگ تقدس به خویش می گرفت که‌این تقدس نشات گرفته از بناهای فرعی همسایه آن مانند مسجد، مکتب، رباط و … بود.
قابل ذکر میباشد که مبنی بر منابع اسلامی آدم بعداز مرگ نیز میتواند با به مکان گذاشتن بناهای عام المنفعه و همان باقيات الصالحات، اجر و آمرزش روان و ابدی بخش خویش نماید، به این ترتیب درنظر عده ای که مشتاق جاوید ساختن اسم خویش بودند و درعین درحال حاضر می خواستند دینداری خود را آرم دهند و یا این که با کمپانی در شغل های نه، کفاره گناهان خویش را بپردازند، تاسیس اینگونه بناهایی در نزدیکی بقعه شان، شایسته ترین طریق ممکن برای نیل به اهدافشان به شمار می‌رفت.
در شرایطی که چه ممکن میباشد این عقیده در تشکیل تیم های آرامگاهی بخصوص در نوع سیاسی و غیر مذهبی آن تا حدودی مصداق داشته باشد البته به لحاظ نمی‌رسد که دلایل فوق به تنهایی سبب ساز به تشکیل داد این شرکت ها گردیده باشد و برخی دست اندرکاران تاریخی و عرفانی دیگر میبایست نقش اساسی تری در این باره جاری ساختن کرده باشند.
قضیه های تکوین معماری آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران
در دوران قبل از اسلام، هیچ نوع نماد مهمی از اثرها آرامگاه مشهور که غیر وابسته سازه گردیده باشد، نیست.

آرامگاه دارای شهرت کورش در پاسارگاد استثنایی میباشد. به‌این روش، وقتی که اسلام به کشور‌ایران آمد هیچ سنت آرامگاهی وجود نداشت تا الهام نصیب تمایل مسلمان‌ها برای تاسیس اینگونه بناهایی باشد. خیر فقط فقدان فیزیکی این مثال های معمولی معماری حایل شیوه توسعه و گسترش ساختمان های آرامگاهی میشد. بلکه اسلام بنیادی دقیقا از هر سیرتکامل یادگاری قانونی برای مردگان روگردان بود.

نبی اسلام، حضرت محمد (ص)، خویش توصیه کرده بود که گور ها هم سطح زمین باشند، آسانی ای که نبی به مومنان سفارش می کردند، هم طرف اعراب و هم از جانب ایرانیان رعایت نشد.

آرامگاه که عملی تماما شیعه وار میباشد، از سنت دیرپای اسلامی که طبق آن مکانی می توانست تحت عنوان مسجد گزینه به کارگیری قرار گیرد. این‌راه ترسیم تا حدی با رواج اسلام در ارتباط جهاد رابطه دارااست. در کشور ایران فعالترین مرز با دنیا بی دینی، سوای زیرا و چرا در شمال شرقی در زمان آسیای مرکزی قرار داشت. دقیقا در همین جا، بیشترین آرامگاه در جمهوری اسلامی ایران یافت میشود.

از سده سوم هجری هیچ نوعی از آرامگاه در کشور‌ایران، که بتوان تاریخ معینی را بر آن نسبت اعطا کرد باقی نمانده میباشد، به نظریه بعضا تحقیق گران، آرامگاه های مطهر امام رضا (ع) ، حضرت معصومه (س) ، حضرت عبدالعظیم (ع) و آرامگاه آستانه اشرفیه (گیلان) اولیه آرامگاه های جمهوری اسلامی ایران را ارائه می کنند، شاید بتوان تدفين هارون الرشید در خراسان را جزء مثال های آغازین سنت آرامگاه سازی در کشور‌ایران قلمداد نمود و ذیل بنای کوچکی برای شکل گیری بنای آرامگاه امام رضا ( ع ) به شمار آورد، لیکن بیشتر دانشمندان آرامگاه امیر سامانی را در بخارا را اولیه بنای حقیقی آرامگاهی در پهناور تمدن اهل ایران به شمار می آوردند.

بعضی از دانشمندان، اولیه آرامگاه اسلامی را قبه الصلبیه، آرامگاه مامان خليفه المنتصر عباسی در سامرا منتسب به نصفه دوم قرن دوم هجری معرفی می نمایند.

1ـ متفحص و متتبع بی‏نظیر، میرزا حسین نوری، متوفای 1320 هجری، پس تشریفات مشهد از جست و جوی بار فراوان، به هشت‏باب از ترجمه‏ی تاریخ قم دست‏یافته (جنة الماوی، ص 47 و بحار، ج 53، ص 234) و مشروح روایت احداث مسجد مقدس جمکران را از ترجمه‏ی تاریخ قم، از روی دست‏خط سید نعمت الله جزائری، در اثرها بها‏مند خویش آورده می باشد :

1ـ جنة الماوی، چاپ بیروت، دارالمحجة البیضاء، 1412 هجری، ص 42- 46 .

2ـ به عبارتی، به پیوست، بحار الانوار، چاپ بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403 هجری، ج 53، ص 234ـ. 230 .

3ـ نجم ثاقب، چاپ طهران، علمیه‏ی اسلامیه، بی‏تا، ص 212- 215 .

4ـ کلمه‏ی طیبه، چاپ سنگی، بمبئی، 1303 هجری، ص 337 .

5ـ مستدرک الوسائل، چاپ قم، مؤسسه‏ی آل‏البیت علیهم السلام، 1407 هجری، ج 3، ص 432 و447 .

11ـ روضه خوان محمد علی کچویی قمی (متوفای 1335 هجری) مشروح آن را از کتاب‏های خلاصة البلدان، نجم ثاقب، واژه و کلمه‏ی طیبه، در کتاب قیمت‏مند انوار المشعشعین، چاپ قم، کتابخانه آیة‏الله مرعشی، 1423 هجری، ج اولیه، ص 441- 449 (چاپ سنگی 1327 هجری، جلد اولیه، ص 184- 189)، نقل نموده است .

12ـ حاج روضه خوان علی یزدی حائری (متوفای 1333 هجری) مشروح آن را در کتاب « الزام الناصب » ، چاپ بیروت، مؤسسه‏ی اعلمی، 1397 هجری، جلد دوم، ص 58- 62، به گزارش محدث نوری، از ترجمه‏ی تاریخ قم آورده می‌باشد .

13ـ همه‏ی کسانی که بعد از محدث نوری درباره‏ی تاریخ قم کتاب نوشته‏اند، مشروح روایت احداث مسجد مقدس جمکران را از وی نقل کرده‏اند . روضه خوان محمد حسن ناصر الشریعه، متوفای 1380 هجری، در تاریخ قم، چاپ قم، مؤسسه‏ی مطبوعاتی دارالعلم، 1342 خورشیدی، ص 147- 156، یک کدام از آن اشخاص میباشد .

هر كس در آن نماز بگزارد و با خلوص نیت خدا را تشریفات مشهد بخواند، آفریدگار نیازش را برطرف می كند.»

- «هر كس در آن از آفریدگار امنیت بخواهد، خدا او‌را از کلیه آنچه از آن هراسان است، امنیت می دهد.»

- «باخبر باشید، شب و روزى نیست، مگر اینكه ملائكه براى دیدار از آن و عبادت پروردگار در آن به زمین می آیند.»

- «در شرایطی که من نزدیك شما بودم، تن‏هادر آن مسجد نماز می خواندم.»

ویژگى‏ هاو فضیلت هاى مسجد سهله‏

درباره ویژگی هاى خاصّ این مكان مقدّس مى‏ اقتدار نکات زیر را برشمرد:

اقامتگاه پیامبران و صالحان میباشد؛

اقامتگاه جانشینان امام مهدى ( علیه السلام ) خواهد بود؛
اقامتگاه حضرت ابراهیم ( علیه السلام ) بود؛
اقامتگاه، عبادتگاه و كارگاه بافندگى حضرت ادریس ( علیه السلام ) بود؛
اقامتگاه حضرت مهدى ( علیه السلام ) بعد از ظهور آن حضرت خواهد بود؛
آنجا پایگاه حضرت خضر هست؛
اینجا تربتى هست كه همگی پیامبران از آن آفریده شدهاند؛
رهگذر راهیان بهشت می‌باشد؛
محلّ تقسیم غنایم در بعد از ظهر ظهور خواهد بود؛
محلّ عروج نبی؛
محلّ نزول فرشتگان؛
محلّ نیایش حضرت مالک الزّمان ( علیه السلام )؛
مركز مال عموم حضرت مهدى (عج)؛
رده صالحان و پیامبران هست؛
صور در اینجا دمیده می گردد؛
دعا در‌این مسجد، مستجاب میباشد؛
فرشتگان هر شب و روز در آن فرود میآیند؛
فاروق اعظم اینجاست؛
محشر به سوى این مسجد میباشد؛
در كنار آن هفتاد هزار نفر محشور میشوند كه همگى به بهشت می‌روند.
مسجد سهله

امام مهدى (عج) و مسجد سهله‏

در این مورد احادیث زیادى از ائمّه ( علیه السلام ) قصه گردیده‌است، از جمله اینكه:

- بدانید كه آن منزلگه صاحب شما هنگام قیامش میباشد.

- پیوسته قائم ( علیه السلام ) در آن میباشد.

- مال همه مردم و محلّ تقسیم غنائم مسلمان‌ها در آن میباشد.

شريعت‌‌هاي آسماني که به وسيله پيامبران الهي براي هدايت تشریفات مشهد بشر فرو رسول شده‌‌اند، کلیه از حیث اصول و غرض يکسان بوده و در تورات و انجیل بشارت به آیین اسلام داده شد‌ه‌است، البته متأسفانه با تحریف این آیات، آنچه که در نماد پيامبر اسلام در تورات و انجیل وجود داشت از مردم عوام مخفي نگهداشتند.
برای مثال شخصي به نام عبدالله بن سلام که از احبار و علمای يهود بود، به پيامبر اسلام ايمان آورد و خاطرنشان کرد: «به پروردگار عهدوپیمان پيامبر اسلام را با صفاتي که خدا براي ما توصيف کرده مي‌‌شناسيم هم چنانکه هريک ازما فرزند خود را در ميان نوجوانان مي‌‌شناسند و به خدا سوگند من به محمد(ص) آشناترم تا به فرزندم».
در ميان يهودي‌ها مورد بعثت پيامبر اسلام چنان روشن بوده هست که در کتب آنها سرزمين و جايگاه پيامبر نيز مشخص بوده است به همين جهت گردآوری‌اي زياد از يهودي ها با آرم‌‌اي که از سرزمين پيامبر اسلام در اختیار داشتند، براي يافتن اين سرزمين از ديار خود خارج شدند و در نزديکي‌‌هاي مدينه مانند خيبر وجاهاي ديگر سکونت نمودند تا آنها از پيامبر اسلام حمايت کنند و از کساني باشند که به او ايمان بياورند، ولي بعد از بعثت پيامبر، علما و دانشمندان آنها به خیال کالا و رياست دنيا، اين گزینه را از مردم يهود مخفي نگهداشتند و متأسفانه به جاي حمايت از پيامبر با آن حضرت دشمني نمودند.
پيامبر اسلام(ص) و کتاب آسماني آن حضرت، یعنی «قرآن کريم»؛ هم انجيل و تورات اصلي را قبول دارا هستند و هم پيامبري حضرت عيسي و حضرت موسي(عليهما السلام) را تصديق نمودند(ولی تورات و انجيل اصلي که از جانب خداوند نازل گردیده است، امروزه وجود ندارد بلکه قسمت‌‌هاي از انجيل و تورات اصلي با قسمت‌‌هاي تحريف شده در چنگ مسيحيان و يهوديان مي‌‌باشد، که به برخي از تحريفات انجيل اشاره مي‌‌نمايیم).
کتاب آسماني مسلمانان «قرآن کريم» بلندترين معارف را براي بشر بيان مي‌‌کند و از هر نظر، اعجاز غير قابل تصوری مي‌‌باشد و هم چنين نسبت به انبياء گذشته مانند حضرت موسي و حضرت عيسي با احترام پيامبري ياد مي‌‌کند و آنها‌را به عنوان پيامبران الهي معرفي مي‌‌کند. و آنها را با صفات عالی معرفي مي‌‌کند و گستردن حال عيسي و موسي را به طور اجمال بيان مي‌‌کند و از قسم حضرت عيسي(ع) حکايت مي‌‌کند که از بی دینی و گناه وشراب خواري بيزار بوده است.
البته کتابي که امروز به نام انجيل در چنگ مسيحيت جای دارد، کتاب اصلي نيست، بلکه کتابي هست که بعض از فصل‌‌هاي آن توسط افراد مغرض بعد از حضرت عيسي(ع) تحريف شده و ساخته دست اين توده انسانهاي مغرض مي‌‌باشد، از جمله:
در انجيل يوحنا، باب 10، گزاره‌‌هاي 31 و 18 به حضرت عيسي نسبت مي‌‌دهد که گفته من پسر خدا هستم؟ در حالي که اين شرک است و خدايی که نياز به پسر داشته باشد، معبود نيست.
در آئين مسيحيت، اعتقادوباور به تثليث وجود داراست، يعني خدارا يکي از سه خدا مي‌‌داند و اطمینان به خداي پسر وروح القدس در کنار خداوند قرار دارد، درحالي که حضرت عيسي(ع) نه خدا بوده است و نه پسر خداوند و نه راضي به اين گزینه، بلکه او از اين نسبت بيزار مي‌‌باشد و خود را عبد معبود معرفي نموده است.
اما دين اسلام و کتاب آسماني ما قرآن، اعتقاد دارد که معبود واحد و يگانه است و هيچ شريکي ندارد و نه پسر داراست و نه پسر کسي مي‌‌باشد.
باز، در انجيل يوحنا، باب دوم، نسبت شراب سازي به حضرت عيسي پيامبر معبود مي‌‌دهد، در حالي که حضرت عيسي از شراب خواري و شراب سازي بيزار بوده هست و اصولا چيزي که زايل کننده عقل باشد پيامبران خداوند با آن جنگ مي‌کنند، نه اينکه ترويج دهنده آن باشند.
باز در انجيل لوقا، باب هفتم، پاراگراف‌‌هاي 37 تا 48 به حضرت عيسي نسبت مي‌‌دهد که زن بد کار و منحرفي خدمت عيسي آمد و با اشک چشم خود پاهاي حضرت مسح را مي‌‌شست و با موهاي سر خود خشک مي‌‌کرد و اين صحنه به قدري زننده بوده که مهماندار آن حضرت يعني صاحب خانه‌‌ای که حضرت در آن قرار داشته، ناراحت مي‌‌گردد که در‌صورتی‌که اين مرد پيامبر بود متوجه مي‌‌شد که اين زن چکاره است، لااقل از او جلوگيري مي‌‌کرد.
اين نوع نسبت دادن آنهم به پيامبر معبود که با زن نامحرم اينگونه رابطه و تماس داشته باشد، حتما مطالب وحي و کتاب آسماني نيست، بلکه ساخته دست انسانها می باشد. و اينها نشان تحريف کتب ديگر ادیان است.
اینها نمونه‌‌هايی از تحریف بود که از انجيل ذکر شد و ده ها نمونه ديگري مثل اين موارد در کتاب انجيل و تورات وجود دارد.
اما قرآن و کتاب آسماني پيامبر اسلام، حضرت عيسي را چنين معرفي مي‌‌کند: «اوپيامبر بود که از مادر تمیز به دنيا آمد و به فرمان آفریدگار در گهواره زبان به صحبت کشود و به منزه دامني مادرش گواهي داد و از همان لحظه از نماز و زکوة و تقواي الهي سخن اظهار‌کرد».
با دقت در آنچه نوشتيم تفاوت دين اسلام با اديان ديگر و حقانيت دين اسلام کاملا روشن مي‌‌خواهد شد.
و نيز مزيت اسلام نسبت به اديان ديگر و هم چنين پاسخ اين قضیه که چرادين اسلام را انتخاب کنيم، روشن گرديد چون بی نقص ترين دين الهي و نيز دين رسمي و مورد قبول و رضايت معبود، دين اسلام مي‌‌باشد.

یکی‌از با شکوه ترین فضاهای معماری مزار روحانی احمد تشریفات مشهد جامی بعد از گنبدخانه، بنایی میباشد موسوم به «مسجد کرمانی» که اسم خویش را از سازندۀ محراب واقع درفضای داخلی آن اقتباس نموده است.
بنای مسجد کرمانی تحت عنوان شاهکاری به یادگار باقی مانده درهنر تزئینی معماری عصر اسلامی درضلع جنوب شرقی (سمت چپ) حیاط این شرکت جای‌دارد.
ورودی سازه مشمول ایوانچه ای میباشد که پوشش آن با مقرنس تر و تمیز گردیده و سطح این مقرنس ها با نگارگری هایی به انواع گل و بوته بسیار دقیق و هنرمندانه پوشیده شد‌ه‌است.
فضای داخلی مسجد کرمانی آرامگاه روحانی احمد جامی با پنج دهانه و زیربنای حدود ۱۸۲ مترمربع ،‌اجزا و ارکان معماری دکوری شایان توجه و معتبری را درخود مکان داده میباشد
این سازه مشتمل برشاه نشینی دربین ضلع چهار فضای خرد بنا شده در جرز ضخیم آن تحت عنوان «چله منزل» و محل پرستش انفرادی و اعتکاف در اضلاع شرقی و غربی میباشد.
دربخش فوقانی سطح های دیواره های این مسجد نیز کتیبه ای به مداد شیوای ثلث مزین به سوره «یس» به چشم میخورد که در واقع نحوه کتابت آن شبیه با کتیبه محراب میباشد.
در دهانه آخری واقع درمنتهاالیه شمالی و جنوبی فضای داخلی دربخش فوقانی کتیبه قرآنی، لوحه های مستطیل تکوین گچبری گردیده وجود دارااست که موتیف های گیاهی دقیق آن‌ها را مزین نموده است.
سراچه در مزار روحانی احمد جامی
امروزه صرفا رویکرد دسترسی به صحن یا این که سرای خرد بعد از ورود به محوطه مزار، درگاهی میباشد که در بنای گنبد سپید تحت عنوان مسیر ارتباطی بدین بخش و ابنیه همسایه آن ساخت و ساز گردیده و براساس شواهد جانور به آن «خانقاه سراچه» و مکتب فریومدی نیز اطلاق می گردد.
سراچه فضایی بی آلایش و روح انگیز میباشد که در اضلاع شمالی و جنوبی آن حیاط های نادر پهنا جای‌دارد.
حیاط جنوبی سراچه مستقیماً توسط دری چوبی که بربالای آن تزیینات کاشی سنتی وجود دارااست به باطن گنبدخانه مزارمنتهی میگردد پیرامون این نصیب مشمول طاقنمای آجری میباشد و حجره های دو طبقه، مؤید وجود بقایای معماری یک مکتب برای طلاب علم ها فقهی میباشد.
بدین ترتیب می شود به این اعتقادوباور رسید که مکتب در مزار روضه خوان احمد جامی وجود فرنگی داشته میباشد، ولی امروزه از آن مکتب با شوکت و خانقاه اثری وجود ندارد چون درتغییر و تحولات تدریجی گروه از دربین رفته اند.

از فی مابین مورخان کهن و معتبر، یعقوبى گزارش مى کند تشریفات مشهد که چون بنابر مباهله شد، ابوحارثه بلندمرتبه آنها گفت: مشاهده کنید چه کسى یار محمد(صلى الله علیه وآله) مى آید. رسول معبود حاضر شد در حالى که دست حسن و حسین(علیهما السلام) را گرفته بود، على(علیه السلام)همراهى اش مى کرد و فاطمه(علیها السلام)پشت سرشان بود. ابوحارثه پرسید: اینان کیانند؟ گفتند: پسر عمو، دختر و فرزندانش. بعد پیامبر آماده مباهله شد. ابوحارثه اظهار کرد: همانند انبیاء براى مباهله زانو زد؛ مى ترسم راستگویى اش آشکار شود، آنگاه 1سال نخواهد گذشت که مسیحیان نابود شوند؛ پس بیان کرد مباهله نمى کنیم و جزیه مى دهیم. رسول هم با آنها صلح کرد. این مورخ آن‌گاه، متن صلح نامه را ذکر مى کند. در این نامه خلال بیان چگونگى پرداخت جزیه، از رباخوارى جلوگیری کردن شده است. در نقطه پایان قرارداد و هنگامى که ابوحارثه نگرانى خود را از برخى پیامدها به فرستاده بیان کرد، آن حضرت فرمود: بنویسند که کسى به خیال جنایت دیگرى مؤاخذه نمى خواهد شد. على(علیه السلام) و مغیرة بن شعبه این پیمان را امضاء کردند. (یعقوبى، تاریخ، ج2، ص83).

پس از این صلح، خبر دیگرى از مسیحیان نجران نداریم، جز آن که در سال نهم پیامبر معبود، حضرت على(علیه السلام) را به مراد توده آورى زکات از مسلمانها و به دست آوردن جزیه از مسیحیان به یمن فرستاد. (معافرى، سیره ابن هشام، ج2، ص600؛ طبرى، تاریخ، ج3، ص147). از آن پس هم مسیحیان بر عهد و پیمان خود باقى بودند(زهرى، الطبقات الکبرى، ج1، ص268). و هیچ لغزشى در ازای اسلام از او گزارش نشده می‌باشد. نبی الله هم با آنان برخوردى نداشت.

ابن سعد بدون اشاره به این ملاقات و داستان مباهله، نامه اى از پیامبر را خطاب به مسیحیان نجران و در رأس او اسقف بنى حارث بن کعب و کاهنان و راهبان مسیحى و پیروان آنان روایت مى کند که متن آن چنین می باشد: آنچه از کم و زیاد در دست آن ها هست و کلیسا و مناسک و رهبانیت آنان باقى مى ماند و اسقفان و راهبان از مسئولیت و کارهاى خود بر کنار نمى شوند و هیچ حقى از حقوقشان و همچنین سلطه و حاکمیتشان از در میان نمى رود؛ به شرط آن که ستمى روا ندارند و بر صلاح و اصلاح باشند.[3](زهرى، الطبقات الکبرى، ج1، ص204). وى این نامه را در ردیف دیگر نامه هاى پیامبر آورده و زمان آن را معلوم نکرده هست؛ البته از این که مولف نامه مغیره می‌باشد، اولا پیش گویی مى زنیم که مربوط به سال هاى نقطه پايان عمر پیامبر است و ثانیاً به نظر مى رسد که همان عهدنامه با نجران هست که یعقوبى مغیره را جزء گواهان آن شمرد. از سوى دیگر، ابن سعد نامه دیگرى به اهل نجران ثبت کرده که بخشى از این مطالب در آن وجود دارد. از قرائن پیداست که آن نامه همان قرارداد صلح است که در ماجراى داخل شدن هیئت مسیحى از نجران بین رسول الله و آنان منعقد شد. متن آن صلحنامه چنین است:

این فرمانى است از محمد (ص) نبی خدا براى اهل نجران، که بر ذمه او می‌باشد که در مقابل مجموع متاع کشاورزى و طلا و جواهرات و نقره و بردگان و مزارع سرسبز خود، صرفا دو هزار حلّه که بها هر مورد مساوی چهل درم باشد بپردازند؛ هزار حله در ماه رجب و هزار حله در ماه صفر. در شرایطی‌که ارزش حله ها کمتر یا بیشتر از چهل درم باشد، به حساب آوردن خواهد شد و در‌حالتی که خلال سال، اسب یا زره یا کالاى دیگرى از او گرفته شود، حساب خواهد شد. بازه زمانی توقف و اقامت فرستادگان من در نجران بیست روز یا کمتر خواهد بود و نباید او را بیش از یک ماه منتظر کنند و در صورتى که در یمن جنگى پیش آید، بر ذمه او می باشد که سى زره و سى اسب و سى شتر به عاریه بدهند و آنچه فرستادگان من در این مورد عاریه بگیرند، ضمانت شده است و باید آن را به اهالى نجران برگردانند و در حالتی‌که از در بین برود باید بهاى آن را بپردازند، و براى مردم نجران و ساکنان اطراف آن حفاظت خواهد بود و جانشان و آیین و مرز و بوم و اموالشان و صومعه ها و سنت هاى دینى و حاضر و غائب او همگى در جانبداری خدا و رسول خدایند، هیچ اسقف و کشیش و راهبى از جایگاه خود عزل نمى شود و هر چه در دست او می باشد، از کم و بیش از آن خودشان هست. هیچ یک از خون هاى نادانی و هیچ ربایى اعتبار ندارد و هر که از او حقى بخواهد، برعهده او می‌باشد که با دادگرى حل کنند. نباید بر کسى ستم کنند و نباید بر او ستم شود، و هر کس از او ربا بخورد عهدوپیمان من از او برداشته گردیده است و نباید هیچ یک از او به گناه دیگرى گرفته گردد، و تا هنگامى که نکوکار و خیراندیش باشند، این عهدنامه به قوت خود باقى می‌باشد و در جانبداری خداوند و رسول خدا قرار خواهندداشت و بر آنان ستمى نخواهد شد تاآن که خداى فرمان خود را در این باره بیاورد. ابوسفیان بن حرب و غیلان بن عمرو و مالک بن عوف نصرى و اقرع بن حابس و مستورد بن عمرو، که از خویشاوندان بلّى است، و مغیرة بن شعبه و عامر خدمتگزار ابوبکر گواهند.