مجله خبری تشریفات

بقعه شمس تبریزی آرامگاه صوفی و فیلسوف اهل تشریفات مشهد ایران، از اماکن توریسم و سیاحتی بنا شده در آذربایجان جمهوری اسلامی ایران و در شهر خلق و خوی میباشد. خیلی ها نمی دانند بقاع شمس تبریزی در کدام شهر میباشد، با اعتنا به جستجو های باستان شناسی پهناور انجام شده درین حوزه‌، این جای را به جایی که پیکر شمس تبریزی درآن آرمیده میباشد اسم گذاری کرده اند.

اینجا به عبارتی خاکی میباشد که شمس الدین محمد بن ملک بخشید تبریزی عارف گران قدر و شهره ای که دانش و متانت و عرفانش، شعر سرا و فاضل ادیبی زیرا مولوی را شیفته و روانی ی خویش ساخته بود، در آغوش کشیده میباشد.

آرامگاه شمس تبریزی پیش از کشف پیکر شمس نیز یکی اثرها و جاذبه های تاریخی و توریسم شهر خلق بوده میباشد. مناره ای بسیار خوشگل که در کنار بقاع شمس تبریزی قراردارد، به جثارت یکی تعجب آور ترین، جذاب ترین و زیباترین بناها و مناره های جانور در سرزمین میباشد. این سازه یک کدام از بناهای آرامگاهی جمهوری اسلامی ایران میباشد در کنار شمس عزیز و بزرگوار، هر ساله اکثری از جهانگردان و گردشگران را از سرتاسر جهان به خویش جلب می نماید.

تاریخچه بقعه شمس تبریزی
آرامگاه و مناره آن بی شک وابسته به شمس تبریزی میباشد و بقاع شمس تبریزی دستکم از اوایل قرن نهم هجری قمری به اسم شمس شناخته میشد. همینطور اسنادی مو جود میباشد که سازه به قسم آنان شاه سلیمان رسمی و منظور سوم طی هجوم ها خویش به آذربایجان برای زیارت تربت شمس به اخلاق و رفتار رفته اند.

دین دار از عهد و پیمان مورخ قانونی عثمانی نقل می نماید: اینک آرامگاه شمس صوفی و عارف اهل ایران، نورالله مرقده، در اخلاق میباشد. شکر و قدردانی معبود را که زیارت آن مرقد شریف میسر شد. همینطور این یقین قدرتمند میباشد که نامیدن مزاری در قونیه به اسم مرقد شمس فقط جنبه تبلیغات و منافع توریستی داراست

نقوش اسلیمی و طرح های هندسی و از تمامی تشریفات مشهد بیشتر کتیبه ها با صورت مستطیلی خویش بستری را مهیا آوردند. که متن های مقدس و آیه‌ها مذهبی بر آن‌ها نوشنه شوند و در بناها دیده همگان را بر خویش بدوزند. بی شک و تردید در عصر ایلخانیان هیچ تزئین معماری به تنوع و زیبائی تزئینات کاشی پدید نیامده میباشد. هر بخش از این محراب ها با تک تک بخش های دیگر فرق داراست، البته در یک نگاه کلی، هماهنگی و زیبایی دیده گیری دارااست.

ایلخانیان از چهار نوع کاشی مسجد به کار گیری می کردند: کاشی محراب، کاشی لوح مزار، کاشی کتیبه و کاشی های صلیبی و ستاره ای صورت. به طور کلی زیباترین و غامض ترین ساختاری که کاشی سازان اختراع کردند محراب میباشد. محراب های بلندمرتبه دسته ای از کاشی های غیروابسته و ردیفی از طاق نماها و لبه های کتیبه دارا هستند. نوع میانگین آنان از دو یا این که چهار کاشی به طور یک کدام از در بالای دیگری تشکیل شده اند و گاه کاشی های محراب های خرد نیز به طور جفت خوی گردیده اند.

محراب مسجد یا این که نمازگاه پیشوا، طاق‌ نمایی میباشد که جهت قبله را در مسجد آرم میدهد، که پیشوای فقاهتی یا این که پیش‌نماز در اثنای نماز گزاردن در آن می‌ایستد. در مسجدها در اواسط قبله مسجد جای دارد. به نحوی که با ایستادن امام یا این که پیش نماز پرورش به سمت قبله باشد و نماز بگذارد. روش قرار به چنگ آوردن آن ها، جهت قبله را در باطن مسجد معین می‌نماید.

وجود محراب در کلیه مساجد مورد نیاز وجود ندارد. در مسجدی که بطور درست جهت قبله مشخص و معلوم باشد، وجودش ضرورتی ندارد. نقشه‌ های این عنصر معماری ریشه در دین مهر دارااست، معنا و ریشه صحیح قانع‌ کننده‌ ای در لهجه عربی ندارد. می گویند یعنی محل نزاع (حرب) البته محراب مکان پیکار وجود ندارد. ریشه این واژه و کلمه را دکتر معالج محمد مقدم مدرس دانش کده ادبیات پر‌نور کرد.

آب، آو و آوه در معنای ساختمان، منزل و امثال آن میباشد. سردابه یعنی منزل سرد، حمام یعنی منزل گرم، محراب یعنی منزل مهر. اول اشکال آن هم وابسته به دین مهر میباشد. در آن فرصت به صورت گنبد ساخته می‌شدند و در دو طرف آن نمادهای طلوع و غروب وجود داشت. طرح آن در کشور ایران به صورت‌ های گوناگون بافته می گردد. دور و اطراف و باطن محراب را به صدها نحوه مرتب‌ اند. ولی لبه‌ های آن، در حالتی که هراتی یا این که دوستکامی باشد، با محراب و دین مهر رابطه داراست.

در تعداد متعددی از طرح های آن از خط، (دعا ها، اسم‌های خداوند و سوره‌های قرآن) استعمال میشود. حتی مثال‌های زمان صفوی در این زمینه دیدنی وجود ندارد. خیر خط زیباست خیر طرح متناسب، به‌ طوری‌ که در‌حالتی که بناست بافت آن‌ ها تجدید یا این که مشابه آن نقشه‌ ها پیاده سازی خواهد شد، تجدید لحاظ مهم مورد نیاز داراست.

زیارتگاه حبیب بن موسی کاشان، در محله تشریفات مشهد پشت‌مشهد این شهر قرار داشته و منسوب به حبیب بن موسی بن جعفر (ع) میباشد. با دقت به کتیبه‌ای مو جود در دو لنگه در‌این حرم خوش‌یمن با این مضمون “هذا الباب علی مشهد المقدس السطان حبیب بن موسی بن جعفر (ع)” این مسئله قابل تأیید میباشد. به خیال منسوب شدن امامزاده به دودمان صفویان، این زیارتگاه در طول پادشاه عباس اولیه بسیار آیتم اعتنا قرار گرفت. بایستی بگوییم که‌این شاه صفوی و بعضی از شاعران و عالمان اسم‌آور و پر اسم و رسم کاشان، همچون فرهانی کاشانی، خباز کاشانی و شکرریز کاشانی نیز دراین جا به خاک ودیعت گردیده‌اند.
تاریخ تشکیل داد این بقاع، با اعتنا به محراب خرد سفالی نگه‌داری گردیده در موزه ملی کشور‌ایران، به پیش از قرنها شش و هفت هجری قمری بازمی‌شود. قابل ذکر میباشد که از جزئیات تشکیل داد بنای نخستین این زیارتگاه، اطلاعاتی جان دار نیست. در واقع، فقط تاثیر باقی‌مانده از قرن هفتم هجری در‌این بقعه، پوشش کاشی‌کاری‌های خشتی طوطیا‌ای، کوکبی و محرابی صورت سطح مزار حبیب بن موسی(ع) بوده که به موزه ملی جمهوری اسلامی ایران جابجایی یافته میباشد. این کاشی‌های خوشگل و بی‌نظیر و محراب سابق بقاع، هنر دستان توانگر شخصی از قوم ابوطاهر کاشی، علی بن محمد بن طاهر هست. عمر بارگاه برنجی روی مرقد نیز به سال ۱۳۲۷ هجری خورشیدی بازمی‌شود.
بنای کنونی آرامگاه حبیب بن موسی، از صحن مستطیلی شکلی درست شده که رواق‌هایی از اتاق‌های خرد و تبارک در دو طبقه آن را اشراف کرده‌اند. کم کم، بناهای دور و اطراف صحن زیارتگاه نیز به ساختمان اول افزوده گردیده‌اند. حیاط بلندی نیز در جانب شمالی صحن مطهر اضافه گردیده که سقف آن مقرنس‌کاری و دیوارهایش به نحوه زیبایی نگارگری شد‌ه‌است. بقاع‌ای از فرصت محمدشاه قاجار، در ضلع شمالی این امامزاده مشاهده میشود. درین بقاع، سید محمدتقی پشت‌مشهدی یکی علمای فرهیخته شهر کاشان آرمیده میباشد. نگارگری‌ها و تزیینات این جای ، حقیقتاٌ خیره‌کننده هست. همینطور، در ضلع شرقی این امامزاده، می توانید محرمانه به مقبره فقید دارای اسم و رسم اهل کاشان میر سیدعلی یثربی بزنید. این مرد گران قدر، در سال ۱۳۳۸ هجری خورشیدی دارفانی را وداع گفته‌اند.

مرقد و زیارتگاه امامزاده بی‌بی حکیمه خاتون(س) دختر تشریفات مشهد بلافصل امام هفتم موسی‌بن‌کاظم(ع) در ۸۱ کیلومتری و جنوب گچساران در ضلع شرقی روستای بی‌بی حکیمه از توابع و روستاهای این شهرستان، حد فاصل بندر گناوه به راس گچساران (دوگنبدان) فی مابین تنگه‌ای والا و وقت گیر قرار گرفته میباشد.

این مرقد مقدس در فضایی به طور تقریب دایره‌ای صورت قرار گرفته میباشد که اساسا فضایی گشوده و طبیعی بوده که در عمق کوهستانی صعب ‌العبور و اختصاصی ساخته شده است به سیرتکامل‌ای که سقف آن به صورت ناهمواری سنگ‌تراشی گردیده و دیواره‌های آن با سیمان زبره‌کاری گردیده‌است.

آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) دقیقا در نقطه مرکزی و میانه دایره قرار نگرفته و بیشتر به سمت شمال رفته میباشد که در کنار این آرامگاه، قبر دیگری وجود دارااست که بر پایه ی احادیث دارای اعتبار این محل به گل‌گل خاتون کنیز با نجابت و با مسئولیت بی‌بی حکیمه (س) میباشد.

ارتفاع طول آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) از کف تا سقف بیشتراز ۱۰ متر و مساحت فضای بقاع افزون بر ۴۲۰ متر مربع بوده و از کف بقاع تا کف ساختمان مهم که به در ورودی بقاع منتهی می گردد دارنده ۱۲ پله منتهی به ورودی راهرو و فی مابین دو رده مردانه و زنانه میباشد.

در اطراف آرامگاه بی‌بی حکیمه (س) درب کوچکی به اسم«باب‌المراد» وجود داراست که به احادیث مختلف ورودی غاری بوده که بی‌بی حکیمه (س) به هم پا کنیز خویش در آن امان گرفته و از دست معاندان مخفی گردیده بودند.

مرقد مطهر بی‌بی حکیمه (س) دختر بلافصل امام موسی کاظم(ع) یکی‌از پرآوازه‌ترین و امامزاده‌های استانهای جنوبی بوده که همگی ساله پذیرای زائران بسیار متعددی از استانهای جنوبی و کشورهای حوزه خلیج عجم و شیعه‌نشین به عنوان مثال کویت، بحرین، امارات، قطر و دیگر کشورهای عربی به عنوان مثال لبنان، عراق، ایالات متحده عربی و سوریه میباشد.

در مسئله عزیمت این امامزاده به جمهوری اسلامی ایران روایاتی زیادی نقل گردیده است به عنوان مثال این‌که نزدیک به یکسال بعداز مهاجرت حضرت معصومه (س) به کشور‌ایران ، گروهی از خانواده وی به سرپرستی احمد بن موسی (ع) به قصد زیارت امام رضا (ع) (از رویکرد ارجان به شیراز ) به سمت جمهوری اسلامی ایران تکان می‌نمایند به عنوان مثال کسانی که در‌این مهاجرت حضور داشتند می‌قدرت به « حسین موسی » و « محمد بن موسی » و « حکیمه » که هر سه از فرزندان امام هفتم بودند اشاره نمود که با عبور از شهر باستین وارد شهر متروکه میشان که تنگه‌ای پهناور و امن داشته می گردند و آن گاه در جای کنونی سکنی می‌گزینند.

بنای امامزاده عبدالله روستای کندر کرج که از تشریفات مشهد روستاهای دهستان آدران در مبنا کرج – چالوس است ، در فهرست اثرها تاریخی ملی کشور‌ایران قرار گرفت. این تاثیر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شماره تصویب ۲۵۳۷۷ به‌ تیتر یک کدام از اثرها ملی جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده میباشد با تصویب این تاثیر تاریخی که به زمان صفویه مربوط می‌گردد، شمار بناهای تاریخی تصویب گردیده کرج در فهرست اثرها ملی به ۵۴ تاثیر ارتقا یافت.
نسب این امامزاده به امام موسی بن جعفر کاظم (ع) میرسد و نقشه معماری این امامزاده گرد و مدور میباشد که مصالح به عمل رفته در آن نیز سنگ میباشد ولی در نمای بیرونی گنبد به خیال شرایط جغرافیایی حیطه، از شیروانی مصرف شده میباشد. امامزاده عبدالله طاهر روستای کندر کرج در دور و اطراف آرامستان به حجم یک هزار و ۱۷۴ متر مربع در راءس روستا قرار گرفته که مساحت خویش ساختمان حرم، ۹۰ متر مربع میباشد.

درین امام‌زاده سنگ قبرهای تاریخی و دارنده نقش‌های حک گردیده درباره‌ی با فعالیت متوفی، جنسیت و… چشم میشود. معماری تاریخی این امامزاده مشتمل بر معماری هشت وجهی و منتظم و از سه جناح شمالی، شرقی و جنوبی مدخل ورودی داراست. نقشه معماری این امامزاده گرد و مدور میباشد که مصالح به فعالیت رفته در آن نیز سنگ میباشد ولی در نمای بیرونی گنبد به خیال شرایط جغرافیایی حیطه، از شیروانی مصرف شده میباشد.

در‌این مقبره متبرکه به دوتن از نوادگان حضرت امام موسی کاظم (ع) آرمیده‌اند. عمر نخستین این سازه به طور همزمان با زمان صفوی بوده البته ساختمان فعلی مشمول اتاق کوچکی میباشد که ایوانی، قسمت جنوبی و غربی آن را فراگرفته میباشد .حرم سازه در محوطه محدود گورستان روستای کندر جای دارد.محوطه باستانی رزکان تازه مرتبط با هزاره نخستین پیش از به دنیا آمدن مسیح نیز که در آن آرامگاه باستانی یافت گردیده بود، بزودی در فهرست اثرها ملی قرار خواهد گرفت. شهرستان کرج مجموعاَ دارنده ۱۱۵ تاثیر، محوطه و بنای تاریخی میباشد که حدود نیمی از آنان در فهرست اثر ها ملی به تصویب رسیده میباشد.

به

امامزاده بی بی سکینه (ع) صفادشت از تشریفات مشهد اماکن زیارتی نصیب ملارد میباشد که اشخاص متعددی برای زیارت به‌این جای مذهبی میروند .درباره روش درگذشت بی بی سکینه در کتاب ها کنزالانساب و همینطور در کتاب بحرالانساب آمده میباشد که: فرزندان امام موسی کاظم (علیهم السلام) عبدالرحمن، زید، سلیمان، حمزه و سکینه خاتون در ولایت زهر آب افتادند، عبدالرحمن و زید را در پلنگ آباد و سلیمان را کوشک آباد و سکینه خاتون بنت امام موسی کاظم (علیهم السلام) را در شهر آباد شهید کردند، خارجیان مرد آباد از عقب آمدند، در شهر آباد چشمه ای بود لبریز آب که حضرت سکینه خاتون خویش را در اواسط آب افکند و غایب شد. حرم ای در آنجا ساخته شد و آن را مزار هزارخانی نهادند. (کتاب بحرالرحاب، ص۵۶۹)

نسب امامزاده بی بی سکینه در کتاب بحرالحرحاب، ص ۵۶۹ فرزند امام موسی بن جعفر (علیه السلام) و خواهر بلندمرتبه حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) میباشد.

یکی‌از مصفاترین زیارتگاههای حومه شهرستان شهریار، حرم متبرکه امامزاده بی بی سکینه (علیها السلام) است که در جاده ملارد و در مسیر جاده ترانزیت غرب مرز و بوم جنب با تقوا آباد خاتونلر صفادشت قرار گرفته میباشد که زیارتگاه عاشقان و مریدان اهل بیت (علیهم السلام) و صاحب و مالک کرامات فراوانی میباشد که آیتم اعتنا زائران از شهرهای متعدد میهن میباشد و هر ساله میلیون ها نفر به زیارت حضرتش مشرف میشوند. ساختمان مهم بقاع که نوساز و دارنده تزیینات معماری اسلامی از قبیل کاشی کاری و آیینه کاری با دیوارهای باربر و سقف طاق ضربتی با نمای سنگ و درون حرم به طور آینه کاری و دارنده بارگاه نقره ای طلاکوب که در سال ۱۳۷۲ بوسیله هنرمندان اصفهانی پیاده سازی و نصب شده و حرم سابق الذکر دارنده گنبدی آجری با پوشش کاشی خشتی میباشد که جدیداً ایجاد شده است. دو گلدسته نیز در طرفین تراس ورودی سازه شده است. این حرم از تجهیزات رفاهی مطلوب مثل زائرسرا، واحد فرهنگی جهت به کارگیری زائرین با شخصیت برخوردار‌است در محوطه حرم قبرستان و غسالخانه و یخچال جای دارد و دارنده طرح جامع است. این امامزاده دارنده ۴۰ باب زائرسرا با ۱۱۵ اتاق جهت استراحت و اسکان زائران و نیز تجهیزات اول جهت زوار میباشد. در فضای صحن امامزاده قبور شهدا جای دارد. در جوار این حرم بازارچه ای فصلی برپا می‌گردد.

آرامگاه خیام منجم، شعر سرا و ریاضیدان پر اسم و رسم تشریفات مشهد اهل ایران در شهر نبشابور از اثر ها میراث از معمار دارای شهرت اهل ایران مدرس سیحون میباشد که یک کدام از زیباترین بناهای آرامگاهی جمهوری اسلامی ایران میباشد.بعداز درگذشت قدمت خیام، اورا در آرامستان مرکزی حیره‌ ی نیشابور دفن کردند اما آرامگاه وی بنای ویژه‌ ای نداشت. آرامگاه خیام از فرصت فوتش در سال ۵۱۰ شمسی تا سال ۱۳۳۵ خرابه‌ای بیش خلا، تا آن‌ که در سال ۱۳۳۵ مهندس هوشنگ سیحون آرامگاه را از جای گذشته که چسبیده به امامزاده محروق بود به جای فعلی جابجایی اعطا کرد و پیاده سازی معماری بنای آرامگاه خیام را استارت کرد فرایند‌ پیاده سازی و تشکیل داد این سازه تا سال ۱۳۴۱ ادامه‌ یافت.
معماری آرامگاه خیام برگرفته از معاش وی و فکر‌های قدمت خیام میباشد
آرامگاه خیام از نظر ابداع و تشکیل داد و معماری یکی‌از مهم‌ترین ساختمان های مجال خویش میباشد. طول آن 22 متر و استخوان بندی اشبتنی با هسته ی فلزی میباشد
سه شخصیت مهم و علمی خیام یعنی فقید بودن او به شعر، ریاضی و نجوم بر ایده مهم پیاده سازی اثر گذار بود.
دایره کف، به ۱۰ نصیب تقسیم شد بطوری که ساختمان بلند یادبود بر ۱۰ اساس ساکن باشد؛ عدد ۱۰ او‌لین عدد دو رقمی ریاضی و مبنا بخش اعظمی از اعداد میباشد.
در آرامگاه خیام از هرکدام از شالوده ها دو تیغه مورب به طرف بالا جنبش می نماید، به ترتیبی که با تقاطع این تیغه ها وسعت کلی ساختمان بلند در دور و اطراف ساخته میشود و زیرا تیغه ها مورب اند خطوط افقی آنان بایستی ناظر به مبنا عمودی ساختمان بلند باشد.
پس تیغه ها به طور مارپیچ صورت به طرف بالاحرکت نمایند تا با هم تلاقی نمایند و از طرف دیگر رمز در بیاورند که خویش یک صورت غامض ریاضی و هندسی میباشد. این صورت با عدد ۱۰ هر دو سمبل علم ریاضی خیام اند.
بر خورد تیغه ها با یکدیگر و فضاهای لبریز و خالی و بخصوص در بالاستاره های درهمی را به وجود می‌آورند که از لابلای آنها عرش آبی رنگ نیشابور پیداست و به ندرت به طرف نوک گنبد ستاره ها خرد خیس می‌شوند و تا پایان یک ستاره پنج مالامال آن‌ها را تکمیل نماید.ستاره ها و افق، اشاره به شخصیت نجومی خیام داراست

صحن
یک کدام از خصوصیت های بارز معماری تشریفات مشهد قبل از اسلام کشور ایران و مسجد، ایوان میباشد. ایوان مربع یا این که مربع مستطیل صورت میباشد که در مسجد ایراینی صحن نیز خوانده می‌گردد. اکثر وقت ها اولیه فضایی میباشد که بازهد در وقت ورود در آن قرار میگیرد. به مراد وضو دریافت کردن برای ورود به فضای مسجد در کشور ایران باید حوضی در میانه این صحن تعبیه خواهد شد.

تراس
در مسجد اهل ایران تراس بخشی از آن میباشد که مستقیما به سوی دنیا ملکوتی یا این که عالم آیتم آرزوی مومنان باز گردیده است. تراس مسجد در کشور ایران، در واقع مکانی با ویژگی کیهانی که بایستی آن را به مثابه تالاری تلقی کرد ک گنبد آن، سقف ملکوتی، عرش میباشد. این نگاه کیفیتی فرا کالبدی به اجزای فضایی اهل ایران می دهد. تراس از یک فضای بی آلایش کالبدی به فضایی هم داخلی هم فرنگی تعریف‌و‌تمجید می‌شود.

فضایی فرنگی نسبت به فضاهای دورادور آن وداخلی از آن جهت که با کارایی اسمان یک فضای بدون نقص می‌شود. این سقف عرش که گنبد تراس اهل ایران میباشد دارنده چهار رکن یا این که مبنا میباشد . چهار حیاط در جهت چهار رکن دانا نیز تشکیل‌شده اند . به این ترتیب یک مبنا هندسی متقاطع چلیپایی که سوی عنصرها فقید را نماد می‌دهند به چهار رکن نمادین یعنی ایوانها ختم میگردند .

تراس
یکی عناصرقدیم معماری اهل ایران میباشد که به طور معمولی از تاقی تشکیل‌شده که یک طرف آن گشوده میباشد. رفته رفته حیاط در مسجد اهل ایران تحت عنوان آرم مشخصه مسجد به مدل اهل ایران شناخته شد‌ه‌است و مساجد کشور‌ایران معمولا از یک تا چهار ایوانه از هم متمایز میباشند.

ایوانها را در حوالی صحن یا این که تراس مسجد اعمال می نمایند که خویش ساخت و ساز سلسله مراتب می نماید برای ورود به شبستان ها که محل مهم عبادت میباشد، سوابق بنایی واسطه فی مابین صحن و داخل سازه به اسم تراس که به پیش از اسلام و به اشکانیان و ساسانیان گشوده می‌شود و از دید کارکردی، این فضای خالص اهل ایران، نقش واسطه بین باطن و برون سوز‌و‌سرما و گرما، نوروفروغ و ظلمات انجام می نماید.

این دور و اطراف، فضای تانی و گفت و گو مسلمین پس از نماز، تماشای صحن و درنگ خداپرست در فقید خلقت میباشد. حیاط های مسجد اهل ایران دارنده تزئنات متنوعی می باشند برای مثال مقرنس که در بالا به طور معمولی انجام میشده البته رفته رفته به صورت بی نقص تری در آمد، هر یک‌سری که کاربرد مقرنس در بعد از ظهر سلوقی در بعد از ظهر سلجوقی متداول بوده و لیکن نقطع ی عطف آن در بعدازظهر ایلخانان میباشد.

معمولا مقرنس کاری را با خشت یا این که کاشیکاری تزیین می نمایند. این مقرنس ها جلوه های دنیوی فروغ خدایی می باشند که از بالای حیاط ها و محراب ها به طور ستاره معلق گردیده اند.

در معماری صفوی هنر گچ بری وارد طرز های تشریفات مشهد خاص گردیده است، به گونه ای که زیباترین مقرنس بندی های گچی با موادتشکیل دهنده متعدد بخصوص مقرنس بندی های طاس و نیم طاس همدم با نقوش گل و گیاه با گونه های تیغه های گچی دالبری زینت قسمت کاخ های شاهی به شایسته ترین صورت ممکن شد‌ه‌است.

درین دربین می شود به پدیده های باارزش مقرنس قطار ، کاربندی ها و یزدی بندی های گچی بسیار شگرف کاخ هشت فردوس و راز درب بازار قیصریه در اصفهان بخصوص دالبرهای تیغه منقوش از ظروف متعدد همانند تنگ و سبو مقرنس بندیهای طاسه دار گچی در تالارهای فرمانروا نشین و موسیقی کاخ بهتر قاپو اشاره داشت.

نقاشی در بناهای معماری صفویه
در معماری صفویه از خشت در اکثری از بناها بخصوص کاروان سراهای بسیار توسعه یافته فرصت در صورت باطن شهری و خارج شهری در یک یا این که دو طبقه با طرح های بسیار جامع و با اسکلت سازیهای بسیار اصولی و در مواقعی نماسازیهای دل انگیز از نقوش گونه های دست چین های خفته، راسته، کلوکبندان، حصیری، جناقی، سم آهویی، گل برگردان،گل انر گل و اکثری دیگر عالم را عمیقاً متوجه خویش ساخته میباشد.

پوشش های طاقی و بسیار خوشگل و دلفریب آجری در شرایط طاق گنبدی ، طاق عرقچین ، طاق گنبد ، طاق کته پوش ، طاقهای پا تو پا ، طاقهای چهار بخشی ، طاقهای چهار گرده پوش ، طاقهای چهار ترکی ، طاقهای شمسه ای هندسی ، طاق و تویزه ، طاق و کجاوه ، طاق تاوه و بخش اعظمی دیگر با استعمال گونه های نقوش آجری و گلچینهای خوشگل و وعظمتی از هنر در اجرکاری این زمان متجلی گردیده‌است.

به وجود وارد شدن گونه های قوسهای باربر تزئيني اجری و به کار گیری از آن‌ها در و بناهای متفاوت معماری صفویه در کشور‌ایران به وجود وارد شدن گونه های برجهای کبوترخانه آجری بسیار با فلسفه با نماسازیهای مشبک آجری و نقوش جالب آجری در آن ها گونه های قانونی بندی ها و کاربندی ها و طاسه سازی های آجری در انواع متفاوت در بناها به اکران گاشته گردیده است.

مسجد خاص ترین، خالص ترین، آرمانی ترین تشریفات مشهد و محتوا گراترین قضیه معماری کشورهای اسلامی میباشد. اصالت دادن به مسئله ، مفاهیم و محور های معنایی درج شده در بطن اصول و ایده های اسلام ضرورتی مهم میباشد. متاسفانه غفلت از این ضروریات ، امروزه در پیاده سازی مسجد به طور گرایشی مزمن در امده میباشد ، پیاده سازی مسجد امروزی در جمهوری اسلامی ایران یعنی به عبارتی ” مصداق گرایی افراطی” اعتنا به مصداقی خاص و سرهم بندی یکسری عنصر و کالبد شناخته گردیده‌است.

معماری مسجد پیاده سازی گردیده به مدل امروزی در کشورهای مسلمان نشین و بویژه در کشور‌ایران دستخوش تحولات اکثری گردیده است تا جایی که مدل های معماری که برای سده های اکثری با توفیق، پاسخگوی نیازهای دولت ها گذشته بوده میباشد، در اکثر مواقع به کناری گذارده گردیده و بجای آن آمیزه ای از مدل امروزی و مدل کلاسیک نشسته میباشد.

ایده برای پیاده سازی معماری مسجد با این رویکردهای جدید الگوهای قبل را به طور کامل در هم ریخته و رغبت هایی عمدتا متأثر از مدل امروزی و تا حدی کارکردگرا را پدیدار تشکیل داد که گاه برای ظواهر سازی صرفا قالب ای از جلوه های معماری سنتی را با خویش دارد. این رویکردهای جدید پایین تأثیر مدرسه امروزی ، تداوم معماری الگویی را به مشی قبلی با سؤال های مهم مواجه ایجاد کرد.

این میل با جنبه های چیره کارکردگرایی ، تعیین مصالح تازه ( و بلکه گوناگون مانند سنگ در قبال خشت ) ، و در سود بکارگیری هیبت های نو ، ظواهر معماری روز را تماما تغییر‌و تحول بخشید و بتدریج با تمایل هایی مانند تقلید از مدل نئوکلاسیک ، پروسه جدید ای را در کشور‌ایران به منش انداخته این پروسه.. یکی تحولات عمده ، مدل پست مدرنیست به معماری پیش از اسلام در روزگار پهلوی نخستین و نیز رجعت پست مدرنیستی با تمایل بیشتر در زمان پهلوی دوم بود.

در سالیان آغازین انقلاب اسلامی خط مش به نحوه معماری سنتی تشدید گردیده و بعدها وسیعتری به خویش گرفت، این معماری به هیچ یک از میل های قبلی معماری، پایبندی در خویش شم نکرده و با عکس العمل گزینشی در گزینش هیبت ، دور و اطراف ، بنا و نظایر آن شالوده گذار مدل التقاطی شد‌ه‌است. این معماری غالبا مدل و یا این که رغبت بخصوصی را به یاور نداشته ، و بخش های آیتم عشق و علاقه خویش را از هر کجا گرد آورده و در پوسته مسجد معاصر عرضه می نماید.